Υπογονιμότητα ονομάζεται η αδυναμία ενός ζευγαριού να τεκνοποιήσει μετά από ένα έτος τακτικών σεξουαλικών επαφών χωρίς τη χρήση αντισύλληψης.
Το 8 – 12% των ζευγαριών σε αναπαραγωγική ηλικία παγκοσμίως δυσκολεύεται να τεκνοποιήσει και τα αίτια υπογονιμότητας μπορεί να οφείλονται σε γυναικείο ή αντρικό παράγοντα ή ακόμα και σε συνδυασμό τους. Το 20 – 30 % των ζευγαριών αυτών μάλιστα υποφέρουν από ανεξήγητη υπογονιμότητα.
Ο ανδρικός παράγοντας συμμετέχει σε ποσοστό 20-30% των περιστατικών υπογονιμότητας. Η ποιότητα του σπέρματος περιγράφεται από τις παραμέτρους: όγκος, συγκέντρωση, κινητικότητα και μορφολογία. Διαφοροποιήσεις αυτών των παραμέτρων κάτω από τα φυσιολογικά επίπεδα υποδηλώνουν μειωμένη ικανότητα του δείγματος να γονιμοποιήσει τα ωάρια της συντρόφου με τη σεξουαλική επαφή.
Παρεκκλίσεις των παραμέτρων μπορεί να οφείλονται συνήθως σε:
• λοιμώξεις από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα
• φλεγμονές στα γεννητικά όργανα
• ορμονικά αίτια
• απόφραξη που παρεμποδίζει την μεταφορά των σπερματοζωαρίων από τους όρχεις στο σημείο εκσπερμάτισης
• προβλήματα εκσπερμάτισης
Για τον βασικό έλεγχο της αντρικής υπογονιμότητας πραγματοποιείται σπερμοδιάγραμμα και καλλιέργεια σπέρματος.
Ο γυναικείος παράγοντας υπογονιμότητας συμμετέχει σε ποσοστό 50% των περιστατικών υπογονιμότητας και μπορεί να οφείλεται στα εξής αίτια:
• Ηλικία: Η γονιμότητα των γυναικών φθίνει με το πέρας του χρόνου και ιδιαίτερα μετά το 35ο έτος.
• Παχυσαρκία: Τα λιποκύτταρα παράγουν οιστρογόνα τα οποία σε υψηλά επίπεδα λειτουργούν σαν αντισύλληψη.
• Ορμονικές διαταραχές: Μεταβολή στα επίπεδα των ορμονών που ρυθμίζουν τον αναπαραγωγικό κύκλο της γυναίκας.
• Πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια: πρώιμη απώλεια της φυσιολογικής λειτουργίας των ωοθηκών (πρώιμη εμμηνόπαυση).
• Ανατομικές δυσπλασίες:
o Μπλοκάρισμα σαλπίγγων λόγω φλεγμονής ή ενδομητρίωσης.
o Αφιλόξενο περιβάλλον μήτρας.
• Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα: προκαλούν φλεγμονές και συμφήσεις στο αναπαραγωγικό σύστημα.
• Χημειοθεραπεία: Προκαλεί σοβαρή και ίσως μη αναστρέψιμη βλάβη στο περιεχόμενο των ωοθηκών.
• Κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ έχουν σχετιστεί έντονα με την υπογονιμότητα.
Ο έλεγχος της γυναικείας υπογονιμότητας βασίζεται κυρίως σε ορμονικές εξετάσεις και υπερηχογραφικό έλεγχο των αναπαραγωγικών οργάνων.
Η λύση στα προβλήματα υπογονιμότητας βρίσκεται στις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Έχοντας διαγνώσει την ύπαρξη υπογονιμότητας σε ένα ζευγάρι οι λύσεις είναι:
• Παρακολούθηση ωορρηξίας και προγραμματισμένες επαφές
• Σπερματέγχυση
• Προσπάθεια σε φυσικό κύκλο
• Προσπάθεια με διέγερση ωοθηκών
Διατήρηση Γονιμότητας
Για άτομα που θα υποβληθούν σε χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία, η κατάψυξη γαμετών είναι απαραίτητη για την συντήρηση της γονιμότητας τους.
Το ίδιο ισχύει για γυναίκες με σημάδια πρώιμης εμμηνόπαυσης ή γυναίκες που θέλουν να αναβάλλουν την προσπάθεια για τεκνοποίηση μετά το 35ο έτος της ηλικίας τους.
Συμβουλή…
Ανησυχητικά σημάδια όπως ασταθείς ωορρηκτικοί κύκλοι και αποτυχία σύλληψης τέκνου μετά από συστηματική προσπάθεια είναι αρκετά για να συμβουλευτείτε τον θεράποντα ιατρό σας και να διερευνήσετε πιθανά αίτια υπογονιμότητας.
Κωνσταντίνος Μώρος
Γυναικολόγος, πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Ραφήνας
