Για πολλά παιδιά το κατοικίδιό τους είναι πολλά παραπάνω από ένα ζώο, είναι σαν μέλος της οικογένειας ή ο καλύτερός τους φίλος. Άλλωστε με το ζωάκι δεν τσακώνεται ποτέ, κι αν του φωνάξουν οι γονείς εκείνο είναι πάντα εκεί για να τους συμπαρασταθεί.
Δυστυχώς όμως υπάρχει πάντα ο κίνδυνος το κατοικίδιο του σπιτιού να πεθάνει, λόγω ηλικίας, αρρώστιας ή ατυχήματος, κι αυτό σίγουρα θα ραγίσει την καρδιά του παιδιού. Αν και δεν μπορούμε να προφυλάξουμε το παιδί από το θάνατο του ζώου, σίγουρα μπορούμε να το βοηθήσουμε να διαχειριστεί τον πόνο του. Για πολλά παιδιά το ζωάκι είναι ο πρώτος θάνατος που βιώνουν και η διαδικασία του πένθους μπορεί να τα βοηθήσει να μάθουν να διαχειρίζονται τις απώλειες που θα συναντήσουν στη ζωή τους.
Πώς να του το πω;
Αν το κατοικίδιό μας είναι άρρωστο και το περιμένουμε ότι θα πεθάνει είναι καλό να έχουμε από πριν προετοιμάσει το παιδί. Θα του εξηγήσουμε ότι η κατάσταση του κατοικίδιου δεν μπορεί να βελτιωθεί και ότι όταν πεθάνει θα ξεκουραστεί και δεν θα πονάει πια. Θα το διαβεβαιώσουμε ότι το ζώο θα φύγει ήσυχα και χωρίς να υποφέρει ή να φοβηθεί. Δεν λέμε ότι το κατοικίδιο θα κοιμηθεί γιατί το παιδί θα το περιμένει να ξυπνήσει. Φυσικά επιτρέπουμε στο παιδί να αποχαιρετήσει το ζώο του αν εκείνο το ζητήσει.
Όταν τελικά το κατοικίδιο πεθάνει ή αν ο θάνατος είναι ξαφνικός πρέπει το συντομότερο να το ανακοινώσουμε στο παιδί.
Είναι άσχημα νέα και τα άσχημα νέα τα λέμε πάντα στο παιδί ιδιαιτέρως, σε έναν χώρο που νιώθει άνετα και με τρόπο που να το καταλαβαίνει, χρησιμοποιώντας τις λέξεις που είναι κατάλληλες για την ηλικία του. Δεν κατακλύζουμε το παιδί με λεπτομέρειες που δεν ζητάει να μάθει αλλά φυσικά απαντάμε σε όλες τις ερωτήσεις του. Στο παιδί απαντάμε με ειλικρίνεια, δεν το ωφελεί να καταφύγουμε σε ψέματα όπως “το σκυλάκι το έσκασε”. Τα παιδιά καταλαβαίνουν ότι κάτι δεν πάει καλά και αργά ή γρήγορα θα ανακαλύψουν την αλήθεια και τότε είναι πιθανόν να θυμώσουν.
Κι αν με ρωτήσει τι γίνεται μετά;
Είναι πολύ πιθανόν το παιδί να αρχίσει να ρωτάει πού πήγε το ζώο και τι γίνεται αφότου κάποιος πεθαίνει. Ο καθένας ανάλογα με τις πεποιθήσεις του θα απαντήσει ειλικρινά αυτό που πιστεύει ο ίδιος ότι γίνεται μετά. Δεν χρειάζεται ούτε να καθησυχάσουμε ούτε να φοβίσουμε το παιδί, μόνο να το ενημερώσουμε απλά και με αγάπη για ο, τι πιστεύουμε. Αν πάλι δεν είμαστε ούτε εμείς σίγουροι, δεν το κρύβουμε από το παιδί, του εξηγούμε ότι ο θάνατος είναι και για εμάς ένα μυστήριο και το παιδί θα το κατανοήσει.
Και πώς θα το ξεπεράσει;
Ακριβώς όπως και εμείς οι μεγάλοι, το παιδί αντιμέτωπο με το θάνατο του κατοικίδιου του δεν νιώθει μόνο θλίψη αλλά και μοναξιά, θυμό, εγκατάλειψη, ενοχές… Ο ρόλος του γονιού είναι να το βοηθήσει να καταλάβει ότι είναι φυσιολογικά όλα αυτά και ότι και εμείς νιώθουμε τα ίδια πράγματα. Μόνο όταν ο γονιός παραδεχτεί τα συναισθήματά του στο παιδί, θα μπορέσει κι εκείνο να αποδεχτεί αυτά που νιώθει γιατί πάντα το παιδί παίρνει παράδειγμα από το γονιό του. Φυσικά μπορεί το παιδί να μην θέλει να μιλήσει για όλα αυτά στην αρχή, εμείς του δείχνουμε ότι είμαστε διαθέσιμοι και θα είμαστε δίπλα του να το ακούσουμε όταν εκείνο νιώσει έτοιμο. Είναι σημαντικό να καταλάβει το παιδί ότι ο πόνος όταν χάνουμε κάποιον που αγαπάμε είναι φυσιολογικός και όταν μιλάμε γι’ αυτό και όταν κλαίμε μπορεί να νιώσουμε καλύτερα.
Συνήθως βοηθάει να κάνουμε μια τελετή σαν κηδεία, να μιλήσουμε για το κατοικίδιο και για όσα μοιραστήκαμε μαζί του, να δούμε φωτογραφίες και να δοθεί συμβολικά ένα τέλος. Όταν το φέρνει η κουβέντα, μπορούμε να μιλάμε για το παρελθόν με το ζώο μας ή να λέμε ιστορίες για αυτό και δεν κάνουμε σαν να το ξεχάσαμε, αφού δεν το έχουμε ξεχάσει!
Σε καμία περίπτωση δεν αιφνιδιάζουμε το παιδί με μια βιαστική αντικατάσταση του κατοικίδιου με ένα καινούργιο γιατί κάτι τέτοιο μπορεί να το πληγώσει. Αν θέλουμε να πάρουμε καινούργιο κατοικίδιο το συζητάμε πρώτα και αποφασίζουμε όλοι μαζί τι ζώο θα είναι και γιατί θέλουμε να το βάλουμε στην οικογένειά μας. Και η ζωή συνεχίζεται…
Το πιο σημαντικό
Για το παιδί η εμπειρία του θανάτου του κατοικίδιου είναι πολύ έντονη και πρέπει να την αντιμετωπίζουμε με σεβασμό. Το πιο σημαντικό είναι να κάνουμε το παιδί να καταλάβει ότι ο θάνατος είναι κάτι φυσιολογικό αλλά όλες οι όμορφες αναμνήσεις που έχουμε από τον αγαπημένο που χάνεται μένουν ζωντανές και δεν χάνονται ποτέ!
Ζωή Μαργέλη
Ψυχολόγος
«Λόγος & Έργα»
Ινστιτούτο Επικοινωνίας & Ανάπτυξης Παιδιού
Τηλ Επικοινωνίας: 6944310900
Η Ζωή Μαργέλη είναι ψυχολόγος και παιγνιοθεραπεύτρια.
Έχει χρόνια εμπειρίας στην θεραπεία παιδιών και την ειδική αγωγή.
Φέτος συνεργάζεται με το ινστιτούτο επικοινωνίας και ανάπτυξης του παιδιού “Λόγος & Έργα” πραγματοποιώντας ατομικές συνεδρίες και εμψυχώνοντας ομάδες παιδιών.
