Οι λόγοι που οδηγούν τον άνθρωπο κοντά στον σκύλο, είτε μέσω της ιδιοκτησίας του είτε γενικής εκδήλωσης ενδιαφέροντος σε κάθε ευκαιρία και συνάντησής τους, είναι πολλοί. Και συνήθως έως πάντοτε, πολύ ξεκάθαροι από μεριάς του ανθρώπου.
Γιατί μπορεί ένας σκύλος να πλησιάζει έναν άνθρωπο, αλλά από κει κι έπειτα η αντίδραση του ανθρώπου είναι αντιπροσωπευτική του ψυχισμού του.
Αφορμή για αυτό το άρθρο ήταν απανωτές συζητήσεις με φίλους και γνωστούς (κατόχους σκύλων) αλλά ακόμα περισσότερο, κτηνιάτρων και εκπαιδευτών που εκδηλώνουν συχνά πυκνά την ίσως και δυσαρέσκεια θέλετε, αγανάκτηση, θυμό, μη-ανοχή προς κάποιες ακατάλληλες συμπεριφορές από μεριάς των ιδιοκτητών ;
Όπως θέλετε πείτε το. Αυτό που βλέπω όμως είναι κάτι πολύ μα πάρα πολύ συγκεκριμένο. Μια μη-ηθελημένη θα έλεγα άγνοια σχετικά με το κίνητρο που μας ωθεί κοντά στον σκύλο, αυτό που μας οδηγεί στην απόκτησή του, όπως και την ιδιοσυγκρασία ενός όντος το οποίο δεν είναι άνθρωπος. Κι ας θεωρείτε ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου. Αν αυτή και μόνο τη φράση την παίρναμε τις μετρητοίς, θα αντιλαμβανόμαστε τι χαρακτηριστικά προσδίνουμε στον ιδανικό φίλο του ανθρώπου. Λίγο μόνο να σταθούμε και να αναρωτηθούμε γιατί ορίζουμε ως καλύτερο φίλο του ανθρώπου, ένα είδος που δεν είναι άνθρωπος. Ή μήπως τον θεωρούμε άνθρωπο, με δυνατότητες να αντικαταστήσει τον φίλο μας ; Και κάποιες φορές ίσως όχι μόνο τον φίλο μας, αλλά και το παιδί μας ; Μήπως και τον σύντροφό μας ; Ερωτήσεις που αν τις ανοίξω, δεν θα τελειώσει ποτέ αυτό το άρθρο. Σας αφήνω με αυτές και προχωρώ καταγράφοντας την πραγματικότητα.
Συχνά μιλάμε για οφέλη σε επίπεδο σωματικής και ψυχικής υγείας, της σχέσης ανθρώπου – σκύλου. Και δεν υπερβάλλουμε καθόλου. Είναι πολλές φορές πρόταση συγγενών και φίλων προς κάποιο άνθρωπο που αντιμετωπίζει από κάτι ήπιο σε σωματικό επίπεδο, μέχρι και κάτι αρκετά σοβαρό σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο. Νομίζω όλοι έχετε πολλά παραδείγματα είτε σαν άτομα που προτείνατε είτε σαν άτομα που σας το πρότειναν. Οι έρευνες σαφώς και στηρίζουν τα οφέλη μεγάλης διάρκειας αυτής της σχέσης για τον άνθρωπο αναφερόμενες σε καρδιαγγειακά προβλήματα, πίεση, στρες, κατάθλιψη, ακόμα και καρκινοπάθειες, σε επίπεδο βελτίωσης της ποιότητας αλλά και της διάρκειας της ζωής. Και αγγίζοντας τα ψυχογενή προβλήματα, ο σκύλος μπορεί να «ιάσει» συναισθήματα μοναξιάς, απομόνωσης, αδυναμίας και ανεπάρκειας, φόβου και άλλα πολλά.
Από αυτό το σημείο λοιπόν θα πιαστώ για να «βοηθήσω» όσο μπορώ τους ειδικούς. Μου κάνουν σαφές ότι σχεδόν πάντα, στην επαφή με τον κάτοχο του σκύλου, αντιμετωπίζουν θέματα τα οποία τους φέρνουν σε δύσκολη θέση καθώς η νοοτροπία εξ` αρχής του κάτοχου μπορεί να είναι πολύ μακριά από τους όρους μιας υγιούς και καλής για τον σκύλο τους ζωή. Μια ζωή που δεν θα θέλει τον σκύλο να μεταλλαχθεί σε άνθρωπο, που δεν θα του δημιουργήσει ανάγκες που ποτέ δεν είχε και που εν ολίγοις δεν θα είναι η ζωή του σκύλου αλλά όλες οι προβολές των κενών – ίσως και των προβλημάτων της ζωής τους – τα οποία και καλείτε να γεμίσει ή «λύσει» αυτό το πλάσμα. Όμως, εκεί είναι ευθύνη και υποχρέωση τους να μην θεωρούν δεδομένο ότι ο κάτοχος είναι γνώστης ή ορθολογιστής ή να το πω πιο απλά, να έχει καλλιεργήσει την αίσθηση της διαφορετικής οπτικής γωνίας. Αυτό δεν το βλέπουμε να γίνεται ούτε σε επίπεδο σχέσης μεταξύ ανθρώπων , να συνειδητοποιούμε δηλαδή ότι ο καθένας έχει την δική του οπτική γωνία και υποκειμενική ερμηνεία εμπειριών. Πόσο μάλλον στην περίπτωση του σκύλου μας.
Ο κάτοχος σκύλου έχει ανάγκη την σωστή πληροφόρηση και ίσως και την «εκπαίδευση» πριν τον σκύλο. Θα έπρεπε να υπάρχει μάθημα στα σχολεία ίσως που να αναφέρεται στην σχέση του ανθρώπου με τα ζώα. Θέλει παιδεία για να υπάρξει σεβασμός στο διαφορετικό. Θέλει σεβασμό στο κάθε είδος για να μπορέσουμε να δούμε και να εκτιμήσουμε αν μπορούμε να είμαστε σωστοί ιδιοκτήτες. Κι αυτά δυστυχώς βρίσκονται σε λεπτές γραμμές για πολλούς συνανθρώπους μας που τρέχουν να καλύψουν κάποια άλλη ανάγκη τους (άλλου επιπέδου) μέσω της απόκτησης κάποιου ζώου, κι εν προκειμένω, σκύλου.
Ο σκύλος μας συνηθίζει να παρατηρεί την ανθρώπινη συμπεριφορά για να μπορέσει να καταλάβει τις σκέψεις μας ας το πούμε. Και δεν εννοώ ότι είναι mentalists….αλλά για αυτό που έχει επισημανθεί σχετικά με την Θεωρία Μυαλού. Δηλαδή το γεγονός ότι κάποιος κατανοεί ότι κάποιος άλλος έχει σκέψεις και ένστικτα που μπορεί να είναι διαφορετικά από του πρώτου και ότι η ερμηνεία του κόσμου εξαρτάται από το τι «πιάνουν» οι αισθήσεις του καθενός. Η αναγνώριση ότι ο καθείς μπορεί να δει τον κόσμο διαφορετικά από εμάς και ότι βασίζει την συμπεριφορά του σε αυτό που αντιλαμβάνεται. Και κάτι τέτοιο δείχνουν πολλές έρευνες για τους σκύλους όταν επισήμαναν οι παρατηρητές, διαφορετικές συμπεριφορές στον σκύλο παρουσία και απουσία κάποιου. Παρατηρείται λοιπόν μια πολύ δυνατή, γενετική προδιάθεση να προσπαθούν να διαβάσουν την σκέψη των ανθρώπων τουλάχιστον στο επίπεδο κατανόησης ότι οι άνθρωποι πρέπει να τους δώσουν την προσοχή τους αν θέλουν να μπορέσουν να τα κάνουν να ανταποκριθούν κατάλληλα. Προσπαθούν να καταλάβουν τι σκεφτόμαστε για να μπορέσουν να επικοινωνήσουν μαζί μας. Απλό.
Κι εκεί θέλει πολύ προσοχή γιατί συμβαίνει το κλασσικό του ανθρωπομορφισμού. Είναι τόσες πολλές οι φορές που ακούω επισημάνσεις του τύπου «ο σκύλος μου έχει τον ίδιο χαρακτήρα με μένα», «κακιασμένος και νευρωτικός σαν το αφεντικό του είναι», «τι γλυκιά ίδια εσύ είναι η σκυλίτσα σου». Θα γελάσετε αλλά ναι η επιστήμη μας έχει προχωρήσει και σε τέτοιου είδους παρατηρήσεις διερευνώντας τα 5 σημαντικά χαρακτηριστικά μιας ανθρώπινης προσωπικότητας (νευρικότητα, εξωστρέφεια, συγκαταβατικότητα, ωριμότητα, κοινωνικότητα ). Το εκπληκτικό είναι ότι οι ιδιοκτήτες περιέγραψαν τον σκύλο τους με τα ίδια χαρακτηριστικά που περιέγραψαν τον εαυτό τους, με απίστευτη ομοιότητα στα 2 χαρακτηριστικά : νευρικότητας και εξωστρέφειας. Στην πρώτη περίπτωση αφορά ένα μέτρο συναισθηματικής σταθερότητας ( με ενδείξεις ευαισθησίας και νευρικότητας ή ασφάλειας και αυτοπεποίθησης) και στην εξωστρέφεια που πολλές φορές χρησιμοποιούμε και σαν μέτρο διανόησης (επινοητικός και περίεργος ή επιμελής και συντηρητικός). Κι εκεί είναι που μιλάμε για τις προβολές των ανθρώπων, όπου θεωρούν ότι το άμεσο περιβάλλον τους μοιράζεται τις ίδιες πεποιθήσεις, συναισθήματα και στοιχεία προσωπικότητας. Κάτι που λαμβάνουν υπόψιν οι παραπάνω μελέτες καλώντας στην παρατήρηση και ένα μέλος της οικογένειας για να έχουμε μια πιο αντικειμενική υπόδειξη. Όπου και απορρίφθηκε η προβολή καθώς 4 στα 5 χαρακτηριστικά προσωπικότητας ήταν όπως ακριβώς δήλωσαν και οι ιδιοκτήτες των σκύλων. Το στοιχείο της εξωστρέφειας που έχει σχέση με την διανόηση δεν αναφέρθηκε κι αυτό σημαίνει ότι οι ιδιοκτήτες πρόβαλλαν το δικό τους επίπεδο στα σκυλιά τους.
Έτσι λοιπόν καταλαβαίνουμε ότι είναι πολύ σημαντικός ο τρόπος ζωής μας και οι συναναστροφές μας για την προσωπικότητα του σκύλου μας. Είναι πολύ εύκολο να φέρουμε στο μυαλό μας έναν αγχωτικό και νευρικό άνθρωπο που αυξάνει τις απρόβλεπτες και ίσως και σπασμωδικές συμπεριφορές του σκύλου όταν φέρεται με ασυνέπεια, δείχνει υπερβολικά συναισθήματα προς τον σκύλο και άλλους ή φέρεται υπερπροστατευτικά. Μην ξεχνάμε ότι όταν ο σκύλος μας είναι ανασφαλής για το τι συμβαίνει στο περιβάλλον, κοιτάζει τον ιδιοκτήτη του για να λάβουν μια ερμηνεία αν είναι κάτι καλό ή κακό. Και έτσι προσαρμόζουν την δική τους συμπεριφορά και συναισθηματικές αντιδράσεις με βάση την ερμηνεία της συναισθηματικής μας αντίδρασης.
Θα ήθελα λοιπόν να προτείνω μια άλλη οδό. Σίγουρα οι ειδικοί (κτηνίατροι, εκπαιδευτές) δεν μπορούν να μπαίνουν σε διαδικασίες εξέτασης της προσωπικότητας του εν δυνάμει ή ήδη ιδιοκτήτη σκύλου μιας κι αυτό πρώτον θα τον φέρει αντιμέτωπο με μεγάλη αντίσταση αλλά και δεύτερον δεν μπορεί να βρεθεί σε ουδέτερη θέση λόγω του συναισθηματισμού που τον διέπει ενώ εξασκεί το επάγγελμά του. Μια καλή λύση λοιπόν θα ήταν να διδάξετε μια άλλη προσέγγιση που ίσως δημιουργήσει και τη γέφυρα για να περάσουν στην άλλη όχθη. Να σκεφτούμε τι μπορεί να μας διδάξει ο σκύλος μας για τη ζωή. Κι όχι το ανάποδο.
Ακούγεται παράδοξο ; Θα σας πω ευθύς αμέσως τι εννοώ !
– Με τα σκυλιά μου φαίνεται ότι ποτέ δεν σταματάς να μαθαίνεις. Για παράδειγμα, όταν δεν μπορούν να βρουν αυτό που ψάχνουν, χρησιμοποιούν την μύτη τους. Αν δεν τους βοηθάει, αρχίζουν να σκάβουν. Φτιάχνουν μια τεράστια τρύπα στην οποία και έχουν μπει, μετά σκαρφαλώνουν έξω απ` τον λάκκο, ξαπλώνουν στο χορτάρι και ξεκουράζονται. Και είναι αυτές τις πολλές φορές που εν τέλει βρίσκουμε αυτό που ψάχναμε αν σταματήσουμε να το ψάχνουμε με επιμονή ίσως κι εμμονή από ένα σημείο και μετά.
– Σε ένα άλλο ζήτημα, ορισμένες φορές μας επιτρέπεται να καταπατήσουμε κάποιους λίγους κανόνες – οπότε αν προκύψει ο σκύλος δράττεται της ευκαιρίας. ‘Όμως είναι και προς όφελός μας να εξασκήσουμε την πειθαρχία μας.
– Αν πάμε σε θέματα διαχείρισης και ηγετικότητας, αν θεωρήσουμε ότι είμαστε άτομο με σημαντική επιρροή, μπορούμε να δοκιμάσουμε να δώσουμε εντολές στον σκύλο κάποιου άλλου. Δεν δουλεύει όμως. Κι αυτό το πείραμα δείχνει ότι ο σκύλος θα κάνει αυτό που του λες αν σε συμπαθεί όπως και ότι θα συνεργαστεί ακόμα περισσότερο αν σε σέβεται κιόλας. Κι αυτή η αρχή δεν νομίζω ότι έχει εφαρμογή μόνο σε σκύλους αλλά σε «αγέλες» ανθρώπων !!
– Όσον αφορά την επικοινωνία, η φιλοσοφία των σκύλων είναι ξεκάθαρη. Η καλή επικοινωνία είναι 99% ακρόαση και μόνο 1% γάβγισμα. Το πώς λέγονται κάποια πράγματα είναι συνήθως πιο σημαντικό από αυτό που λέγεται. Κι αυτό μας οδηγεί στο ότι κάποιος πρέπει να αποφύγει το δάγκωμα παρουσία γκρίνιας. Να αποφύγει την γκρίνια παρουσία πρόχειρου φαγητού. Να αποφύγει ένα πρόχειρο φαγητό παρουσία μιας περίστασης. Επί του πρακτέου, ο σημαντικός κανόνας είναι λιγότερο γάβγισμα και περισσότερο κούνημα ουράς – κυριολεκτικά και μεταφορικά !
– Όσον αφορά τις αρχές «γεωγραφικών» ορίων, πρέπει να γνωρίζουμε το πεδίο μας και την περιοχή του άλλου. Είναι απαραίτητο να γνωστοποιήσουμε στους άλλους πότε έχουν καταπατήσει τον χώρο μας. Όμως όταν οι αγαπημένοι μας επιστρέφουν στο σπίτι, είναι καθήκον μας να τρέξουμε να τους καλωσορίσουμε.
– Στο θέμα της χρονικής έκτασης, κι εδώ η φιλοσοφία των σκύλων ξεκάθαρη. Να μένουμε στο παρόν. Μόνο εδώ μπορούμε να έχουμε αποτέλεσμα και μόνο εδώ μπορώ να πάρω τα «δωράκια» μου. Αν για κάποιο λόγο δεν μπορείς να μείνεις στο παρόν, ρίξε έναν υπνάκο.
– Ίσως και η πιο σημαντική επιρροή της φιλοσοφίας των σκύλων να είναι σε τομείς κοινωνικής και κλινικής ψυχολογίας. Για αυτά, είναι μια χαρά να αναζητούν την προσοχή και να αφήνουν τους ανθρώπους να τα αγγίζουν. Επίσης έχουν φτάσει στο συμπέρασμα ότι αν κάποιος έχει μια άσχημη ημέρα, ή καλύτερη θεραπεία είναι να είναι απλά ήσυχος και να κάθετε κοντά τους. Αν δεν ξέρεις τι να πεις κοινώς, μην λες τίποτα. Αν ξέρεις τί να πεις, πες κάτι. Και στις δύο περιπτώσεις είναι θεραπευτικό να «φωλιάζουν» διακριτικά και γλυκά.
Τι λέτε ; Μήπως τελικά δεν είναι και τόσο παράδοξο ;
Ιωάννα Θεοδωρακοπούλου
