Φωτιά στο Μάτι: Η ατιμώρητη κρατική ευθύνη, η δίκη, η σημαντική απόφαση και γιατί μας αφορά όλους
Τον Ιούλιο συμπληρώνονται 7 χρόνια από τη φωτιά στην Ανατολική Αττική, τη φωτιά στο Μάτι, όπως τη λέμε, ενώ πριν από λίγες μέρες, στις 4 Ιουνίου, ολοκληρώθηκε η δίκη στο Εφετείο – αυτή ήταν η δεύτερη δίκη. Από τους 21 κατηγορούμενους στην πρώτη δίκη κρίθηκαν ένοχοι οι 6, με ποινές εξαγοράσιμες προς 10 ευρώ τη μέρα. Η Εισαγγελία Εφετών της Αθήνας άσκησε έφεση κατά της απόφασης και στη δεύτερη δίκη κρίθηκαν 10 ένοχοι. Οι 6 με ποινές εξαγοράσιμες και οι 4 χωρίς αναγνώριση ελαφρυντικών, με ποινές φυλάκισης τις οποίες πρέπει να εκτίσουν.
Καταδικάστηκαν σε 340 χρόνια, που στην πραγματικότητα ισοδυναμούν με 5 χρόνια εκτιτέας ποινής φυλάκισης, και οδηγήθηκαν στη φυλακή οι:
Σωτήρης Τερζούδης, τότε Αρχηγός της Πυροσβεστικής
Βασίλης Ματθαιόπουλος, τότε Υπαρχηγός της Πυροσβεστικής
Ιωάννης Φωστιέρης, τότε επικεφαλής του κέντρου επιχειρήσεων
Ιωάννης Καπάκης, τότε Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας
Οι καταδικασθέντες με φυλάκιση 5 χρόνων, ακόμα κι αν δεν ζητήσουν αναίρεση στον Άρειο Πάγο, έχουν υποχρέωση έκτισης του 1/5 της ποινής και εξαργύρωση με μεροκάματα άλλου 1/5. Πρακτικά, λοιπόν, θα μείνουν μέσα το πολύ για έναν χρόνο.
Καταδικάστηκαν σε 5 χρόνια εξαγοράσιμων ποινών οι:
Χρήστος Γκολφίνος, τότε επικεφαλής του 199
Φίλιππος Παντελεάκος, τότε διευθυντής του κεντρου επιχειρήσεων
Δαμιανός Παπαδόπουλος, τότε Διοικητής Πυροσβεστικής Νέας Μάκρης
Νίκος Παναγιωτόπουλος, τότε Διοικητής Πυροσβεστικής Αθηνών
Χαράλαμπος Χιώνης, τότε Διοικητής Πυροσβεστικής Ανατολικής Αττικής
Σε 3 χρόνια εξαγοράσιμης ποινής καταδικάστηκε ο Κωνσταντίνος Αγγελόπουλος, ο κάτοικος που έβαλε τη φωτιά.
Σκηνικό πολέμου σε καιρό ειρήνης, κι ένα κράτος ανύπαρκτο
Η δίκη δεν απέδωσε δικαιοσύνη για το μέγεθος του εγκλήματος. Η φωτιά της Ανατολικής Αττικής είναι η 2η φονικότερη πυρκαγιά παγκοσμίως για τον 21ο αιώνα. Σε ένα προάστιο της πρωτεύουσας της χώρας μας αβοήθητοι κάηκαν και πνίγηκαν 120 άνθρωποι, 58 υπέστησαν σοβαρά εγκαύματα, χιλιάδες πολίτες ήρθαν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο απώλειας της ζωής τους και 4.000 σπίτια καταστράφηκαν. Άνθρωποι που κάηκαν σχεδόν μέσα στα σπίτια τους χωρίς καμία παρέμβαση και βοήθεια από τους κρατικούς φορείς που όφειλαν να τους προστατέψουν.
Από τους νεκρούς οι 9 πνίγηκαν κολυμπώντας για ώρες αβοήθητοι, ενώ το Λιμενικό, που ήταν μόλις 5 χλμ. μακριά, δεν επενέβη για τη διάσωσή τους. 16 σοροί απανθρακωμένων ανθρώπων είναι θαμμένες σε ομαδικό τάφο στη Νέα Μάκρη. Πρόκειται μάλλον για μετανάστες εργάτες που δεν είχαν συγγενείς στην Ελλάδα, ώστε να ταυτοποιηθούν, κι έτσι το έγγραφο του τότε Υπουργείου Εσωτερικών ζητά χώρο ταφής για «16 αταυτοποίητες απανθρακωμένες σορούς».
Κατά τη δικαστική διαδικασία επιβεβαιώθηκε πως όλα αυτά συνέβησαν λόγω της παντελούς απουσίας διαχειριστικής πυροσβεστικής παρέμβασης, της έλλειψης ενημέρωσης των πολιτών για τον επερχόμενο κίνδυνο και την ασφαλή απομάκρυνσή τους, ενώ υπήρχε χρόνος να γίνει, καθώς και για σωρεία λαθών λόγω της ελιπούς επικοινωνίας μεταξύ των υπεύθυνων φορέων. Με λίγα λόγια, όλα συνέβησαν επειδή υπήρξε πλήρης κατάρρευση του κράτους εκείνο το απόγευμα.
Η φωτιά της 23ης Ιουλίου έχει και ένα τραγικό στοιχείο μοναδικό ίσως σε παρόμοια συμβάντα, το οποίο αφορά ένα ευρύτερο συλλογικό τραύμα: Όλα διαδραματίζονταν μπροστά στα μάτια των συγγενικών τους προσώπων. Πολυμελείς οικογένειες τρέχοντας να σωθούν έβλεπαν να καίγονται ή να πνίγονται μέλη τους μπροστά στα μάτια τους, ενώ οι ίδιοι καταδικάζονταν σε μια ζωή γεμάτη τύψεις για το ότι δεν μπόρεσαν να τους σώσουν. Πολλές οικογένειες θρηνούν έως και πέντε θύματα ή είχαν συγχρόνως νεκρούς, εγκαυματίες με πολύμηνες νοσηλείες και απώλεια στέγης.
Από το ίδιο βράδυ, αφού η φωτιά έσβησε μόνη της μην έχοντας τίποτα άλλο να κάψει, οι συγγενείς αβοήθητοι, απεγνωσμένοι, έψαχναν κι έβρισκαν απανθρακωμένους τους οικείους τους. Μόνοι τους μετέφεραν όπως μπορούσαν τους εγκαυματίες στα νοσοκομεία, περνώντας δίπλα από καμένα σώματα στους δρόμους. Οι διασώστες ήρθαν την επόμενη μέρα και τα ασθενοφόρα δεν ήρθαν ποτέ. Σκηνικό πολέμου σε καιρό ειρήνης, ούτε 35 χλμ. από τη Βουλή των Ελλήνων.
Η δίκη δεν απέδωσε δικαιοσύνη ούτε ως προς το σύνολο όσων θα έπρεπε να έχουν κατηγορηθεί, ούτε και όσων θα έπρεπε να είχαν καταδικαστεί.
Φωτιά στο Μάτι – Η ατιμώρητη κρατική ευθύνη: όταν το σύστημα προστατεύει τον εαυτό του
Πολλοί υπεύθυνοι έμειναν εκτός κάδρου, γεγονός που κρίθηκε πολύ πριν αρχίσει η δίκη, την περίοδο της ανάκρισης. Κατηγορούμενη θα έπρεπε να είναι η Αστυνομία, γιατί, εκτρέποντας την κίνηση των αυτοκινήτων, έστειλε στη φωτιά ανυποψίαστους περαστικούς που γυρνούσαν από τη δουλειά τους ή που πήγαιναν στη θάλασσα για μπάνιο. Η Αστυνομία δεν κατηγορήθηκε, καθώς απαλλάχτηκε με βούλευμα.
Κατηγορούμενο θα έπρεπε να είναι το Λιμενικό, που δεν βγήκε να διασώσει κόσμο από τη θάλασσα. Τον κόσμο έσωσαν ψαράδες, αλλά το Λιμενικό απαλλάχτηκε με ναυτοδικείο.
Μηνύθηκαν δυο υπουργοί, ο Τόσκας και ο Σκουρλέτης, γιατί ήταν στο κέντρο επιχειρήσεων και, όπως αποδείχτηκε στη δίκη, παρενέβαιναν επιχειρησιακά για το πού θα πάνε τα εναέρια μέσα, στερώντας τα από τους κατοίκους που κινδύνευαν. Οι μηνύσεις δεν συζητήθηκαν στη Βουλή και οι υπουργοί προστατεύτηκαν με τον νόμο περί ευθύνης υπουργών.
Ο ανακριτής κύριος Μαρνέρης, κρίνοντας πως κάποιες πράξεις στοιχειοθετούν κακούργημα, είχε ζητήσει τρεις φορές την αναβάθμιση του κατηγορητηρίου και η Εισαγγελία Αθηνών απέρριψε και τις τρεις το αίτημά του. Τον Απρίλιο του 2022, τα μέλη του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών στο 300 σελίδων βούλευμά τους υιοθετούν την πρόταση του ανακριτή Μαρνέρη πως το αποδεικτικό υλικό δικαιολογεί τη στοιχειοθέτηση κακουργηματικής πράξης της κατά συρροή έκθεσης που προκάλεσε τον θάνατο 102 ανθρώπων για πέντε από τους κατηγορουμένους και όχι της ανθρωποκτονίας εξ αμελείας που είχε προτείνει ο Εισαγγελέας. Αυτή ήταν η 4η φορά που ζητήθηκε η αναβάθμιση του κατηγορητηρίου, αλλά με βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών της Αθήνας έκλεισε οριστικά κάθε πιθανότητα αναβάθμισης της κατηγορίας σε κακουργηματική μορφή.
Σύμφωνα με ντοκουμέντα από την έκθεση του πραγματογνώμονα, υπήρξε προσπάθεια συγκάλυψης της υπόθεσης με στοιχεία που παραποιήθηκαν και πλαστογραφήθηκαν στα βιβλία συμβάντων της Πυροσβεστικής.
Όλη η Ελλάδα άκουσε τις ηχογραφημένες απειλές προς τον πραγματογνώμονα από τον τότε αρχηγό της πυροσβεστικής Βασίλη Ματθαιόπουλο να μη γράψει για ευθύνες ανωτέρων του, για ευθύνες της Δούρου και υπουργών. Του ζητούσε να γράψει πως έφταιγε ο άνεμος και η άναρχη δόμηση, αυτό δηλαδή που ήθελαν να περάσει στην κοινή γνώμη. Όποιος δεν τα έχει ακούσει μπορεί να τα αναζητήσει στο You Τube.
Όλα αυτά τα χρόνια οι υπεύθυνοι έστησαν την προπαγάνδα περί άναρχης δόμησης, κάτι που κατέρρευσε στο δικαστήριο και κανένας από τους κατηγορούμενους δεν το επικαλέστηκε στη δίκη.
Πριν από τις εκλογές του 2019 και ενώ υπήρχε δικαστική εκκρεμότητα για το Μάτι, η τότε κυβέρνηση άλλαξε τον ποινικό κώδικα και οι ποινές για το πλημμέλημα μειώθηκαν στο μισό.
Πρώτη φορά αποφασίστηκε να μπουν φυλακή υψηλόβαθμοι ένστολοι και πολιτικό πρόσωπο, τιμωρώντας την αλαζονεία όσων κατέχουν θέσεις ευθύνης
Η συγκινητική στιγμή στον επίλογο της δίκης για το Μάτι
Στη δίκη οι κατηγορούμενοι ήταν προκλητικοί και ειρωνικοί προς τους συγγενείς, άλλοτε επικαλούμενοι πως πιέζονταν ψυχολογικά και άλλοτε περιφερόμενοι με ύφος «δεν μας αγγίζει τίποτα εμάς». Η έδρα, και στις δύο δίκες, έδειχνε φίλα προσκείμενη προς τους κατηγορούμενους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πως, ενώ κατέθετε μητέρα που έχασε τα δύο της παιδιά και τον σύζυγό της, η πρόεδρος την προέτρεψε να συντομεύει, γιατί περίμεναν κι άλλοι να πουν την ιστορία της ζωής τους, η ίδια πρόεδρος που ζήτησε ησυχία από το ακροατήριο γιατί είναι «ιερή στιγμή, απολογείται ο κατηγορούμενος». Κάποιοι κατηγορούμενοι δεν παρουσιάστηκαν καν.
Από τους κατηγορούμενους αθωώθηκαν οι υπεύθυνοι των δήμων και η περιφερειάρχης. Η εισαγγελέας είχε προτείνει την ενοχή της Ρένας Δούρου, τεκμηριώνοντάς το βάσει της νομοθεσίας, που ορίζει πως η ευθύνη εκκένωσης ανήκει στην Περιφέρεια όταν η φωτιά αφορά περισσότερους από έναν δήμους. Άλλωστε, την ίδια μέρα, στη φωτιά της Κινέτας, με εντολή του περιφερειάρχη απομάκρυναν τους κατοίκους πηγαίνοντας πόρτα πόρτα. Η έδρα την έκρινε αθώα χωρίς τεκμηρίωση.
Υπήρξε μια ιδιαίτερα συγκινητική στιγμή στον επίλογο αυτής της δίκης. Ο πραγματογνώμονας Δημήτρης Λιότσιος απειλήθηκε από τον τότε αρχηγό της Πυροσβεστικής και καταδικασθέντα Βασίλη Ματθαιόπουλο για να αποκρύψει τις ευθύνες ανωτέρων του. Ο Λιότσιος τίμησε τον όρκο του και τη στολή του υπηρετώντας την αλήθεια και μην υποκύπτοντας στους εκβιασμούς, ακόμα κι αν αυτό είχε αντίκτυπο στην επαγγελματική του σταδιοδρομία.
Όταν οι καταδικασθέντες έφευγαν από τη δικαστική αίθουσα με χειροπέδες, ο κόσμος φώναζε ρυθμικά το όνομά του: Λιότσιος, Λιότσιος… Αυτή ήταν μια μεγάλη στιγμή αναγνώρισης στον άνθρωπο που έβαλε το καθήκον του και τη συνείδησή του πάνω από την επαγγελματική του σταδιοδρομία.
Σε αυτή τη φάση, όμως, η δίκη ολοκληρώθηκε σε δεύτερο βαθμό, αφήνοντας μια πικρή γεύση ατιμωρησίας. Οι συγγενείς δηλώνουν αποφασισμένοι να συνεχίσουν τον αγώνα τους για πλήρη απόδοση δικαιοσύνης.
Μια σημαντική απόφαση που πέρασε στα ψιλά
Παρ’ όλα αυτά ήταν μια σημαντική απόφαση, γιατί για πρώτη φορά στην Ελλάδα αποφασίστηκε να μπουν στη φυλακή υψηλόβαθμοι ένστολοι και πολιτικό πρόσωπο, τουλάχιστον τιμωρώντας την αλαζονεία όσων κατέχουν θέσεις ευθύνης και την παγιωμένη πεποίθησή τους πως δεν τους αγγίζει τίποτα.
Ελπίζουμε να είναι η αρχή της κάθαρσης στο βαθύ κράτος της χώρας μας, αν και πρόκειται για συγκρατημένη αισιοδοξία, καθώς η είδηση πέρασε στα ψιλά.
Η υπεύθυνη δημοσιογραφική ενημέρωση προσπέρασε το αποτέλεσμα της δίκης για τον αποτρόπαιο θάνατο 120 ανθρώπων και τον τραυματισμό 58 με ευθύνη του κρατικού μας μηχανισμού. Προσπέρασε την πρωτοφανή απόφαση φυλάκισης ενστόλων. Δεν το ανέφεραν πολλές εφημερίδες ή το ανέφεραν ως τρίτη είδηση, κάτω από αθλητικές ειδήσεις. Επίσης μεγάλα ενημερωτικά sites δεν ανέφεραν τίποτα.
Τι αρνηθήκαμε να διδαχτούμε από τη φωτιά στο Μάτι
Όσα έγιναν στο Μάτι δεν αφορούν μόνο τους κατοίκους του. Το να καούν, να πνιγούν, να τραυματιστούν και να εκτεθούν σε θανάσιμο κίνδυνο τόσοι άνθρωποι στην πρωτεύουσα της χώρας μας αρκετοί από εμάς το αντιμετωπίσαμε σαν μια άτυχη στιγμή κανονικότητας. Αναπαρήγαμε χωρίς κρίση την προπαγάνδα που μας σέρβιραν περί άναρχης δόμησης και δεν αντιδράσαμε όταν αποδείχτηκε πως αυτό ήταν ψέμα. Οι κάτοικοι και οι συγγενείς αντιμετωπίστηκαν άνισα από το κοινωνικό σύνολο, όχι μόνο χωρίς τη συμπαράσταση από τους υπόλοιπους πολίτες, αλλά πολλές φορές αντιμετωπίζοντας και «πόλεμο» ψεμάτων και ύβρεις προς νεκρούς και επιζώντες. Πάλεψαν μόνοι τους να φέρουν την αλήθεια στο φως, ώστε να φτάσουμε στην καταδικαστική φυλάκιση κρατικών λειτουργών έστω και ως ψήγμα δικαιοσύνης.
Η κοινωνία δεν αντέδρασε όταν έμαθε για την εκτροπή από την Αστυνομία ανυποψίαστων περαστικών προς τη φωτιά, λες και δεν θα είναι οι ίδιοι αστυνομικοί που η ατιμωρησία θα τους φέρει αύριο να εκτρέψουν την πορεία της δικής τους οικογένειας. Η κοινωνία, ενώ είναι τόσο ευαισθητοποιημένη για τις παρεμβάσεις του Λιμενικού στη διάσωση μεταναστών, δεν αντέδρασε όταν έμαθε πως θαλασσοπνίγονταν 750 άτομα που καταγράφηκαν ως διασωθέντες από τους ψαράδες, ενώ πνίγηκαν αβοήθητα 9 άτομα, ηλικιωμένοι και παιδάκια, δίπλα στο Λιμεναρχείο Ραφήνας.
Η κοινωνία δεν αντέδρασε με τα ηχητικά ντοκουμέντα απειλών του τότε Αρχηγού προς τον πραγματογνώμονα – ενώ υπάρχουν στο You Tube, πολλοί δεν τα έχουν ακούσει καν. Ακούμε τον τότε αρχηγό κ. Ματθαιόπουλο να λέει πως έτσι παίζεται το παιχνίδι στην Ελλάδα, πως για παιχνίδια εξουσίας, για να φάει ο υπαρχηγός τη θέση του αρχηγού, ροκανίζουν καρέκλες και δεν σηκώνουν εναέρια σε μέρη όπου έχει πιάσει φωτιά. Να απειλεί τον Λιότσιο πως θα του έρθει μετάθεση για Σάμο και, για να τον τιμωρήσουν, στην πρώτη φωτιά δεν θα του σηκώσουν τίποτα. Να λέει στον Λιότσιο πως έτσι έγινε και το 2017 στις φωτιές στα Κύθηρα και τη Μάνη, δεν σήκωσαν εναέρια για να ξεκαθαριστεί η ηγεσία μεταξύ τους. Δεν θα έπρεπε να ξεσηκωθούμε μ’ αυτά; Δεν μας αφορά το ότι αν, στο χωριό μας πιάσει φωτιά, η ζωή μας εξαρτάται από παιχνίδια μαφιόζικα; Δεν θα έπρεπε αυτεπάγγελτα κάποιος εισαγγελέας να ασχοληθεί, να εξετάσει τι είναι αυτά τα φριχτά που ακούσαμε; Η κυβέρνηση, ο υπουργός, δεν θα έπρεπε να διατάξουν εξεταστική για το τι συμβαίνει στο Σώμα;
Ξέρετε ποιοι αντέδρασαν και γιατί; Αντέδρασαν συνδικαλιστικά όργανα πυροσβεστών γιατί τιμωρήθηκαν τα στελέχη. Απλοί πυροσβέστες έκαναν αναρτήσεις για «ντροπιαστική απόφαση» κατηγορώντας τον πραγματογνώμονα γιατί είπε την αλήθεια και δεν συγκάλυψε τους συναδέλφους τους.Το ότι κάποιοι πυροσβέστες ταυτίστηκαν με τη σήψη του Πυροσβεστικού Σώματος, και όχι με την αξία και την τιμή του ευσυνείδητου πυροσβέστη που αντιπροσωπεύει ο πραγματογνώμονας δείχνει το πραγματικό πρόβλημα της παθογένειας που υπάρχει στο βαθύ κράτος.
Η φωτιά της 23ης Ιουλίου 2018 στην Ανατολική Αττική ήταν ένα έγκλημα του κράτους μας κατά της προστασίας της ανθρώπινης ζωής, το οποίο αφορά κάθε Έλληνα πολίτη. Όχι μόνο για τη δικαίωση των θυμάτων και την παραδειγματική τιμωρία όσων κατέχουν θέσεις ευθύνης, αλλά και για την απαίτηση να γίνουν όλες οι απαραίτητες ενέργειες ώστε να μη συμβεί ποτέ ξανά.
