Σε ηλικία 71 ετών έφυγε από τη ζωή ο Πάνος Βαλαβάνης, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ελληνικής αρχαιολογίας, με μακρά και πολυεπίπεδη παρουσία στον χώρο της πανεπιστημιακής διδασκαλίας, της ερευνητικής δραστηριότητας και της δημόσιας ιστορικής εκπαίδευσης.
Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Βαλαβάνης άφησε πίσω του ένα πλούσιο συγγραφικό και επιστημονικό έργο, το οποίο κάλυπτε από την κεραμική και την τοπογραφία της αρχαίας Αθήνας, έως την αρχαιολογική τεχνολογία και την ιστορία του αρχαίου αθλητισμού. Ανάμεσα στα σημαντικότερα ερευνητικά του ευρήματα ξεχωρίζει ο εντοπισμός του αρχαιότερου σωζόμενου ιπποδρόμου στην Ελλάδα, στον ελαιώνα της Ιτέας.
Με έμφαση στη μετάδοση της γνώσης στους νέους
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της πορείας του ήταν το ενδιαφέρον του για τη διάχυση της γνώσης όχι μόνο στους φοιτητές του, αλλά και στο ευρύτερο κοινό, ιδιαίτερα σε μαθητές και παιδιά. Σε συνέντευξή του το 2023, με αφορμή την κυκλοφορία του παιδικού του βιβλίου «Η Ιστορία της Ακρόπολης», είχε τονίσει: «Η δουλειά της εκπαίδευσης δεν είναι να τα πούμε όλα. Είναι να ανοίξουμε την όρεξη των παιδιών να ψάξουν παραπέρα και να τους δώσουμε τα “εργαλεία”… τον τρόπο σκέψης».
Το συγγραφικό του έργο περιλάμβανε βιβλία για το ευρύ κοινό, αλλά και εκλαϊκευμένα αρχαιολογικά έργα για παιδιά, πολλά από τα οποία μεταφράστηκαν σε άλλες γλώσσες και χρησιμοποιούνται ως εκπαιδευτικό υλικό.
Μακρά ακαδημαϊκή και ερευνητική πορεία
Ο Πάνος Βαλαβάνης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954, με καταγωγή από τον Μεσότοπο της Λέσβου. Σπούδασε Κλασική Αρχαιολογία στο ΕΚΠΑ και συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Βύρτσμπουργκ στη Γερμανία. Συμμετείχε σε πολλές σημαντικές ανασκαφές πλάι σε διακεκριμένους αρχαιολόγους, ενώ ήταν αντεπιστέλλον μέλος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου.
Από το 1980 υπηρέτησε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και από το 2000 κατείχε τη θέση του καθηγητή στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Διετέλεσε διευθυντής του Τομέα Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης, συντονίζοντας ανασκαφικά και επιστημονικά προγράμματα και παρουσιάζοντας τη δουλειά των συναδέλφων του σε πανεπιστημιακά και δημόσια fora.
H ανασκαφή στο Πλάσι του Μαραθώνα
Συμμετείχε σε πολλές ανασκαφές στην Επίδαυρο, στη Νάξο, στην Ερέτρια και στο Κάλλιον της Αιτωλίας κοντά στους καθηγητές Β. Λαμπρινουδάκη και Π. Θέμελη και τα τελευταία χρόνια στη πανεπιστημιακή ανασκαφή στο Πλάσι του Μαραθώνα.
Η ανακοίνωση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων αναφέρει:
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων αποχαιρετά με βαθιά οδύνη τον ομότιμο καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Πάνο Βαλαβάνη. Ο Πάνος Βαλαβάνης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Σπούδασε Κλασική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο Julius Maximilian του Würzburg της Γερμανίας κοντά στην αείμνηστη Erika Simon.
Συμμετείχε σε πολλές ανασκαφές στην Επίδαυρο, στη Νάξο, στην Ερέτρια και στο Κάλλιον της Αιτωλίας κοντά στους καθηγητές Β. Λαμπρινουδάκη και Π. Θέμελη και τα τελευταία χρόνια στη πανεπιστημιακή ανασκαφή στο Πλάσι του Μαραθώνα.
Δίδαξε μαθήματα Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών δίνοντας έμφαση στην αρχαία ελληνική κεραμική, την εικονογραφία, τα ζητήματα λατρείας, την αρχαία Ελληνική Θρησκεία, τον αθλητισμό και την τοπογραφία της Αρχαίας Αθήνας. Ήταν ιδιαίτερα αγαπητός και πάντοτε υποστηρικτικός σε όλους τους μαθητές του. Αναρίθμητα μέλη του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων υπήρξαν προπτυχιακοί, μεταπτυχιακοί και διδακτορικοί του φοιτητές και του οφείλουν τα πρώτα φώτα της αρχαιολογικής τους παιδείας.
Ο Πάνος Βαλαβάνης είχε βαθιά γνώση του αρχαιολογικού αντικειμένου και ένα μοναδικό και ιδιαίτερο χάρισμα να τη μεταδίδει στους μαθητές του. Εκείνοι πάντοτε αναγνώριζαν στο πρόσωπο του τον δάσκαλο που τους προέτρεπε να ενστερνιστούν την αξία και τη σημασία των ανθρωπιστικών σπουδών. Τον διέκρινε η ευγένεια, η γλυκύτητα και το ήθος. Ήταν άνθρωπος ταπεινόφρων και απλός, όπως συνήθιζε να λέει και ο ίδιος.
Το συγγραφικό του έργο ήταν πολύπλευρο, σπουδαίο και είχε επίκεντρο τον άνθρωπο και τη σύνδεση του παρελθόντος με το σήμερα. Εμφορούμενος από την ιδέα ότι η γνώση πρέπει να διαχέεται, συνέγραψε πολύ σημαντικές επιστημονικές μελέτες και βιβλία, που απευθύνονται στο γενικό κοινό και ιδιαίτερα στα παιδιά. Ήταν υπερασπιστής της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και των μνημείων και αυτό το έδειχνε έμπρακτα λόγω και έργω. Τήνελλα Καλλίνικε δάσκαλε, δεν θα σε ξεχάσουμε ποτέ.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων θρηνεί την απώλεια του δάσκαλου και εκφράζει τα ειλικρινή του συλλυπητήρια στην σύζυγό του και παλιά συνάδελφο Έφη Μπαζιωτοπούλου – Βαλαβάνη και στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του.
Η εξόδιος ακολουθία του Π. Βαλαβάνη θα γίνει την Παρασκευή 16 Μαΐου στις 11:30 στον ιερό ναό Αγίας Φωτεινής Νέας Σμύρνης.
