Σε λίγους μήνες συμπληρώνονται 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821, δηλαδή την ιδρυτική πράξη της σύγχρονης Ελλάδας αλλά και την απαρχή του σύγχρονου ελληνικού κράτους, του οποίου η επίσημη δημιουργία πραγματοποιήθηκε λίγα χρόνια αργότερα.
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 είναι ένα γεγονός που δεν έχει λάβει την πρέπουσα θέση του στην ευρωπαϊκή ιστορία.
Αν δούμε εμπεριστατωμένα τα ιστορικά γεγονότα, ουσιαστικά είναι η πρώτη πετυχημένη Επανάσταση του 19ου αιώνα, η πρώτη Επανάσταση που χτυπάει ευθέως την περίφημη συμφωνία της Βιέννης του 1815, και είναι η πρώτη Επανάσταση που πληγώνει θανάσιμα την Οθωμανική Αυτοκρατορία λίγα μέτρα έξω από την Πύλη.
Από τότε αρχίζει η αποδόμηση της Οθωμανικής Κυριαρχίας.
Λίγα λόγια για την συνθήκη της Βιέννης το 1815 – μη την συγχέουμε με την συνθήκη του 1809. Με την ονομασία Συνθήκη Βιέννης (1809), ή Συνθήκη ειρήνης (1809), ή ακριβέστερα Συνθήκη Σένμπρουν (1809) φέρεται η συνθήκη ειρήνης που συνομολογήθηκε στις 14 Οκτωβρίου του 1809 στα Ανάκτορα Σένμπρουν στη Βιέννη, εξ ου και η ονομασία της.
Με την συνθήκη αυτή τερματίσθηκε ο τρίτος πόλεμος που διεξήγαγε ο Αυτοκράτορας της ΑυστροουγγαρίαςΦραγκίσκος Β’ με τον Ναπολέοντα Α’.
Το 1814 όμως με την σύγκληση του συνεδρίου και την υπογραφή της συνθήκης της Βιέννης, οι τέσσερις μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης που είχαν νικήσει τη Γαλλία του Ναπολέοντα, η Αυστρία, η Ρωσία, η Πρωσία και η Βρετανία, αποφάσισαν να τερματίσουν και επίσημα τον πόλεμο και για να λύσουν τα προβλήματα που αυτός είχε προκαλέσει.
Ήταν το Συνέδριο Ειρήνης της Βιέννης (1814-1815), το οποίο αποτελεί σταθμό στην ιστορία της Ευρώπης και του κόσμου. Το συνέδριο κατέληξε στην ομώνυμη Συνθήκη Ειρήνης (1815).
Οι ηγεμόνες της Ευρώπης επιδίωκαν να παλινορθώσουν το «παλαιό καθεστώς» (ancienregime) των αριστοκρατικών φεουδαλικών προνομίων, το οποίο είχε κλονιστεί σοβαρά από τα πλήγματα που είχε δεχτεί, όσο διαρκούσε η παρουσία των δημοκρατικών Γάλλων στις διάφορες χώρες της Ευρώπης.
Ο φιλελευθερισμός και ο εθνικισμός υπήρξαν οι κυρίαρχες ιδεολογίες του 19ου αιώνα και ο άξονας γύρω από τον οποίο κινήθηκαν οι λαοί για την εξασφάλιση της πολιτικής και της εθνικής τους ανεξαρτησίας. Έτσι, δημιουργήθηκαν νέα κράτη στην Ευρώπη είτε από την ένωση μικροτέρων (Ιταλία, Γερμανία) είτε από την απόσχισή τους από μεγάλες αυτοκρατορίες (η Ελλάδα και τα άλλα βαλκανικά κράτη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και το Βέλγιο από τις Κάτω Χώρες).
Η επανάσταση λοιπόν των Ελλήνων του 1821 χτύπησε τον φιλελευθερισμό αλλά και τον εθνικισμό.
Είναι μία Επανάσταση που ξεκινά επίσης τη διάσπαση της ορθόδοξης κοινότητας των Βαλκανίων, εισάγοντας εθνικά στοιχεία καθώς και η Επανάσταση που θα ξεκινήσει την επαναχάραξη των ευρωπαϊκών συνόρων, διαδικασία που θα ολοκληρωθεί έναν αιώνα αργότερα, σε τοπική κλίμακα με τους Βαλκανικούς Πολέμους και σε ευρωπαϊκή κλίμακα με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σηματοδοτεί δε την έναρξη του ελληνικού 19ου αιώνα, πλούσιου σε γεγονότα, που θα οδηγήσει στον τριπλασιασμό της Ελλάδας εδαφικά αλλά και στη συρρίκνωση του Ελληνισμού πολιτισμικά με τη Μικρασιατική καταστροφή.
Νέου τύπου Επανάσταση για τα τότε δεδομένα, αλλά και νέου τύπου επαναστάτες. Μπορεί ανάμεσα στους ανθρώπους της εξέγερσης να είναι περισσότεροι οι αυθόρμητοι – ένθερμοι αγωνιστές και λιγότεροι οι ενσυνείδητοι επαναστάτες, όλοι τους όμως είναι στρατευμένοι – άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο – στο όραμα ενός ελεύθερου επιτέλους κράτους μετά από 400 χρόνια Οθωμανικής κυριαρχίας.
Ένα συνονθύλευμα διανοουμένων, βγαλμένο από την κοιτίδα του Ευρωπαϊκού διαφωτισμού, ανθρώπινο δυναμικό από τον χώρο της οικονομικής ζωής έμποροι, βιοτέχνες, ναυτικοί, παραδοσιακοί άρχοντες – Μπέηδες – σε διαδικασία υπέρβασης τόσο της συνείδησης τους όσο και της τοπικής τους ταυτότητας, ένοπλοι κλέφτες και αρματολοί, καθώς και επαγγελματίες στρατιωτικοί από τα έμμισθα σώματα της Επτανήσου υπηρετούν τώρα την ιδέα της εθνικής απελευθέρωσης από τον Τουρκικό ζυγό.
Η μεγάλη αλλαγή του χριστιανού υποτελούς σε δυνάμει Έλληνα πολίτη έχει ήδη αρχίσει. Ο αγώνας για την ελευθερία ένωσε ετερόκλητες δυνάμεις σε ένα κοινό αγώνα.
Και μετά από την μικρή αλλά περιεκτική αναδρομή, ερχόμαστε στο σήμερα.
Η Ελλάδα του 2021, η Ελλάδα της κρίσης, η Ελλάδα του ραγιά θα γιορτάσει . . . . «περασμένα μεγαλεία» όπως τα χαρακτηρίζει και ο Εθνικός μας ποιητής. Ετοιμάζει λαμπερές φιέστες, κενές ομιλίες, διαλέξεις από πολιτικούς ραγιάδες και ανάσταση πολιτικοποιημένων μαριονετών. Τα ίδια παχιά λόγια, οι ψεύτικες συγκινήσεις, τα ψεύτικα δάκρια, η ψεύτικη αναγνώριση του αγώνα, οι ψεύτικοι άνθρωποι.
Όλοι τους μικροί, απέναντι τόσο στο νόημα της επανάστασης όσο και στο μεγαλείο των ηρώων, της επανάστασης του 1821.
Μπορεί «το 1821» να περάσει και μέσα από κάποιες προσεγμένες προθήκες, μέσα από κάποια ίσως σπάνια εκθέματα και κάποιες προσεγμένες λεζάντες, με επισκέψεις ιθαγενών αλλά και αλλοδαπών πολιτικών ανδρείκελων και πολλά χειροκροτήματα και φωτογραφικά φλάς, αλλά δεν παύει να εορτάζεται σε «στενό κύκλο».
Το λυπηρό δηλαδή γεγονός είναι ότι για ακόμα μία φορά, θα χάσει την ευκαιρία να αναδειχθεί σε ένα φαινόμενο «φάρο της ελευθερίας» και όχι απλά σ’ ένα μουσειακό έκθεμα.
Το ελληνικό κράτος ως ο κληρονόμος αλλά και το άμεσο δημιούργημα αυτής της Επανάστασης, έχει την ελάχιστη υποχρέωση την επέτειο των δύο αιώνων να την αναδείξει και να τιμήσει από τη μια μεριά τους φουστανελοφόρους πολεμιστές αλλά και δυτικότροπους διανοούμενους, τους εκκλησιαστικούς λειτουργούς αλλά και τους ξένους που συμμετείχαν σε αυτή την Επανάσταση που πήγε κόντρα σε όλη την ευρωπαϊκή ισορροπία δυνάμεων του ειρηνικού για την Ευρώπη 19ου αιώνα.
Από την άλλη μεριά όμως θα πρέπει να εορτάσει – και να γνωστοποιήσει για ακόμη μία φορά – τόσο στην Ευρωπαϊκή κοινότητα όσο και σε όλο τον κόσμο, την ιδρυτική πράξη της συγκρότησής του αναδεικνύοντας τις φάσεις διαμόρφωσης του από το τότε στο σήμερα.
Θα πρέπει να δώσουμε τόσο την πρέπουσα βαρύτητα στον εορτασμό όσο και τον πρέποντα σεβασμό. Θα πρέπει να αναδείξουμε το χάρισμα του Έλληνα, όταν λειτουργεί κάτω από πνεύμα ομονοίας.
Καλοί οι εορτασμοί, οι φιέστες, τα παχιά τα λόγια αλλά πιστεύω πως τώρα είναι η ώρα να γονατίσουμε μπροστά στους ήρωες μας, να αναλογιστούμε τη θυσία τους και να αποτίσουμε σιωπηλά φόρο τιμής.
Είναι ίσως η μοναδική ευκαιρία να σκεφτούμε το μέλλον της Πατρίδας μας, το μέλλον των Παιδιών μας . . .
Γιάννης Παναγιωτακόπουλος
