Η παγκόσμια πανδημία του κορωνοϊού ήταν το τελευταίο μεγάλο πλήγμα της ανθρωπότητας, όπου στοίχισε χιλιάδες ζωές και συνεχίζει να μας απειλεί, αναγκάζοντας μας να προσαρμοστούμε σε μια νέα πραγματικότητα ώστε να επιβιώσουμε. Ο ιός (ελπίζω) μας δίδαξε ότι τίποτα δεν μπορεί να είναι δεδομένο, όλα μπορούν να αλλάξουν σε μια στιγμή, κανείς δεν είναι ασφαλής γιατί μπορεί να πλήξει τους πάντες χωρίς διακρίσεις και ότι όλοι μαζί ενωμένοι μπορούμε να τον αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά.
Μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις, όπως η Αμερική, φάνηκαν αδύναμες μπροστά σε μία υγειονομική απειλή που όσο καλή οικονομία και όσο καλό πολεμικό σύστημα εθνικής αμύνης να διαθέτεις δεν είναι αρκετό για ένα εχθρό που δεν απομακρύνεται με όπλα. Μέσα σε αυτό το κλίμα πολιορκίας που δέχεται η χώρα από τον ιό και τις τρομακτικές προβλέψεις για ανεργία και συσσίτια, η δολοφονία του πολίτη George Floyd από έναν αστυνομικό μας προσγείωσε στην σκληρή πραγματικότητα μιας τεράστιας μερίδας ανθρώπων που βιώνει καθημερινά την διάκριση, το μίσος και την σκληρότητα των συμπολιτών και του ίδιου του κράτους που οφείλει να προστατεύει τον καθένα, τονίζοντας ότι ο ιός του ρατσισμού αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες πανδημίες της παγκόσμιας ιστορίας στα χρονικά της ανθρωπότητας.
Αναρωτιέμαι, λοιπόν, ποιος παγκόσμιος οργανισμός κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων πρέπει να κηρύξει τον ρατσισμό ως παγκόσμια πανδημία με στόχο την οριστική εξάλειψη του; Ποιο επιστημονικό και ερευνητικό πεδίο πρέπει να ασχοληθεί με την εύρεση του εμβολίου ενάντια των ρατσιστικών συμπεριφορών; Μήπως πρέπει να μπουν κάποιοι σε καραντίνα μέχρι να γιατρευτούν από το μίσος που κουβαλάνε; Μήπως η ανθρώπινη επαφή, αντί να προκαλεί εξάπλωση του ιού, αυτή την φορά είναι ο μονόδρομος για την εξάλειψη του; Πότε θα βάλουμε τα πανανθρώπινα γυαλιά και θα κοιτάξουμε καθαρά ο ένας τον άλλο ως οντότητες; Πότε θα καταλάβουμε ότι, για όποιον λόγο ήρθαμε σε αυτήν ζωή που αναζητούμε το νόημα της και βρεθήκαμε σε αυτόν τον πλανήτη, τυχαία σχηματιστήκαμε με κάποια χαρακτηριστικά και το μόνο μονοπάτι που πρέπει να ακολουθήσουμε είναι η αρμονική κοινή συνύπαρξη μας;
Όταν οι τέχνες μιλούν για τον ρατσισμό και τις διακρίσεις
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αφήσω να μιλήσει η Τέχνη παραπάνω. Πολλά έργα ασχολούνται με το φαινόμενο του ρατσισμού και πολλοί καλλιτέχνες έχουν εκφράσει τις απόψεις τους ή έχουν βιώσει οι ίδιοι αντίστοιχα φαινόμενα στην ζωή τους. Ανάμεσα στις τόσες επιλογές, αποφάσισα σε αυτό το κείμενο να ξεχωρίσω δύο έργα που μιλούν περί τούτου και αποτελούν παράδειγμα προς όλους μας.
«I am not your negro» (2016)
Στο ντοκιμαντέρ που κυκλοφόρησε πριν τέσσερα χρόνια, κεντρικό πρόσωπο είναι ο αφροαμερικάνος συγγραφέας και ακτιβιστής Τζέιμς Μπόλντουιν (1924-1987), όπου τα τελευταία χρόνια της ζωής του, άρχισε να γράψει ένα βιβλίο για την Αμερική, στηριγμένο στις προσωπογραφίες τριών φίλων του, του Μέντγκαρ Έβερς, του Μάλκολμ X και του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Και οι τρεις, μεγάλες μορφές του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα, δολοφονήθηκαν. Το βιβλίο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Ο σκηνοθέτης Ραούλ Πεκ βασίστηκε στις σημειώσεις του Μπόλντουιν για το βιβλίο αυτό, στις ομιλίες, τις επιστολές και τις συνεντεύξεις του, για να γράψει το σενάριο και να γυρίσει το ντοκιμαντέρ «Δεν είμαι ο νέγρος σου», που γνώρισε τεράστια επιτυχία. Η αφήγηση των λεγόμενων του πραγματοποιείται μέσω της χαρακτηριστικής φωνής του Σάμιουελ Λ. Τζάκσον όπου δίνει ξεχωριστό τόνο. Το ντοκιμαντέρ έγινε, με τη σειρά του, βιβλίο, το οποίο μάλιστα αποτελεί μια θαυμάσια εισαγωγή στο έργο του Τζέιμς Μπόλντουιν. Ένα ταξίδι στον χρόνο, που αποκαλύπτει την τραγική και βαθιά ανθρώπινη ματιά του Μπόλντουιν πάνω στην ιστορία των φυλετικών διακρίσεων στις ΗΠΑ και στο κίνημα χειραφέτησης των μαύρων.
«Δεν είμαι νέγρος. Είμαι άνθρωπος. Αν θεωρείς ότι είμαι νέγρος, είναι γιατί εσύ το έχεις ανάγκη και πρέπει να μάθεις το γιατί» Τζ. Μπόλντουιν
«To kill a mockingbird» – «Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια»
Το δεύτερο έργο είναι το βιβλίο της συγγραφέα Χάρπερ Λη και της κινηματογραφικής μεταφοράς του «Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια», το οποίο αποτελεί ένα μανιφέστο για τον ρατσισμό, τις διακρίσεις, την δικαιοσύνη και τις θυσίες που απαιτεί για να επικρατήσει σε αυτό τον κόσμο.
Υπόθεση
«Σκοτώστε όσες κίσσες θέλετε, αν μπορείτε να τις πετύχετε, αλλά να θυμάστε ότι είναι αμαρτία να σκοτώνεις τα κοτσύφια». Αυτή είναι η συμβουλή του δικηγόρου Άττικους Φιντς στα παιδιά του, καθώς ο ίδιος αποφασίζει να υπερασπιστεί στο δικαστήριο το πραγματικό “κοτσύφι” αυτής της υπέροχης ιστορίας, έναν νεαρό μαύρο που κατηγορείται για επίθεση σε μια γυναίκα.
Μέσα από τα παιδικά μάτια της Σκάουτ και του Τζεμ Φιντς, η Χάρπερ Λη εξερευνά με αναντίρρητη εντιμότητα και αστείρευτο χιούμορ τον παραλογισμό της στάσης των ενηλίκων απέναντι στις φυλετικές και κοινωνικές διακρίσεις στον Αμερικανικό Νότο της δεκαετίας του ’30.
Το φαινομενικά γαλήνιο και ειρηνικό Μέικομπ της Αλαμπάμα είναι στην πραγματικότητα βουτηγμένο στην προκατάληψη, τη βία και την υποκρισία. Αλλά τη ναρκωμένη συνείδηση της πόλης θα συνταράξει το σθένος ενός ανθρώπου που αγωνίζεται για δικαιοσύνη.
Το καστ της ταινίας
Πρωταγωνιστής της ταινίας είναι ο Γκρέγκορι Πεκ στο ρόλο του Άττικους Φιντς και πλαισιώνεται από τους Μαίρη Μπάνταμ, στο ρόλο της Σκάουτ, κόρης του Άττικους και Φίλιπ Όλφορντ στο ρόλο του Τζεμ, γιου του Άττικούς. Στην ταινία έκαναν το κινηματογραφικό τους ντεμπούτο οι: Ρόμπερτ Ντιβάλ, στο ρόλο του Μπου Ράντλεϊ, Γουίλιαμ Γουίντομ και Άλις Γκόστλι.
Ο Άττικους Φιντς
Η φυσιογνωμία και ο τόνος της φωνής του Γκρέγκορι Πεκ είναι τόσο επιβλητικός που δεν χρειάζονται πολλά λόγια, αρκεί μόνο η στάση του ως ανθρώπου και πολίτη της μικρής κοινότητας για να καταλάβεις το ποιόν του και να θες να τον ακολουθήσεις. Μέσα από τα μάτια των παιδιών του – χαρακτηριστικά τον φωνάζουν Άττικους και όχι μπαμπά- και της αφήγησης της κόρης του, βλέπουμε τον χαρακτήρα ενός έντιμου άντρα που μεγαλώνει μόνος του τα δύο παιδιά μετά την απώλεια της γυναίκας του και που διδάσκει αυθόρμητα στα παιδιά του σπουδαία μαθήματα ζωής μέσω των πράξεων του και της σχέσης που έχει αναπτύξει μεταξύ τους που ξεπερνά τα στερεότυπα του σκληρού γονέα της εποχής. Είναι ένα παράδειγμα ατόμου, πολίτη, πατέρα και νομικού που μάχεται για την δικαιοσύνη και την αρμονική συνύπαρξη του συνόλου. Χαρακτηριστικό σημείο της ταινίας είναι η τελική αγόρευση του στο δικαστήριο μπροστά στους ενόρκους προς υπεράσπιση του κατηγορούμενου Τομ Ρόμπινσον. Τα δικαστήρια, τονίζει, είναι οι ισοσταθμιστές και εκεί όλοι είναι ίσοι.
«Ποτέ δεν ξέρεις πραγματικά κάποιον, αν δεν μπεις στην θέση του» Άττικους Φιντς απευθυνόμενος στην κόρη του.
Προσωπικά, πιστεύω ότι τα συγκεκριμένα έργα μαζί με άλλα παρόμοιας δυναμικής πρέπει να διδάσκονται στα σχολεία, γιατί είναι τόσο σημαντικά τα διδάγματα που προωθούν και με τέτοιο τρόπο, ώστε δεν χρειάζεται να πεις ή να πείσεις κανένα παιδί να σε παρακολουθήσει και να σε ακούσει, καθώς οι ιστορίες τους έχουν την ικανότητα να σε καθηλώνουν ώστε τα κέρδη που αποκομίζει το κοινό έρχεται ως φυσικό ακόλουθο και ρέουν μέσα του. Δεν θέλω να αναφέρω άλλα στοιχεία για τα έργα αυτή την στιγμή (σίγουρα θα επανέλθω στο μέλλον σε αυτά), γιατί πραγματικά σας παροτρύνω να τα δείτε και να έχετε την αγνή πρώτη επαφή μαζί τους. Αναζητήστε τα και να είστε σίγουροι ότι ο χρόνος που θα αφιερώσετε μόνο καλύτερους μπορεί να κάνει εσάς και τους γύρω σας.
Αντί επιλόγου
Σας ευχαριστώ πάρα πολύ για τον χρόνο που αφιερώσατε μέχρι εδώ.
Μέχρι την επόμενη φορά αφήστε τις σκέψεις να γίνουν λέξεις και τούμπαλιν.
Χρήστος Ιωάννου
