Λαύριο: Ενας τόπος ξεχωριστός!

Ενας τόπος στον αντίποδα της αρχαίας καθημερινότητας ήσυχος, σιωπηλός, στη σκιά των πεύκων, φροντισμένος σαν γιαπωνέζικος κήπος. Μια υποδόρια μεταφυσική κατάσταση θαρρείς ότι αναδύεται μυστηριωδώς μέσα από τα σκίνα, τα πεύκα, τις σκιερές κυκλοτερείς δεξαμενές, τα χτιστά ορθογωνικά πλυντήρια, τα θραύσματα με τις πέτρες.

Πάνω στην κορυφογραμμή της Λαυρεωτικής χερσονήσου ξαναφύτρωσαν πευκάκια με ψιλόλιγνους κορμούς, σε συστάδες, στριμωχτά το ένα δίπλα στο άλλο, μετά τη μεγάλη πυρκαγιά που κατέκαψε απ’ άκρη σ’ άκρη τον Δρυμό πριν από κάποια χρόνια. Από κει πάνω η θέα είναι εντυπωσιακή. Από τη μια μεριά η ματιά σου ξεχύνεται μέχρι κάτω στο Λαύριο, στη Μακρόνησο και στα βουνά της Τζιας που αχνοφαίνονται στο βάθος, ενώ από την άλλη απλώνεται ο Σαρωνικός και οι βουνοκορφές της Αναβύσσου και της Κερατέας.

Ενας τόπος απόλυτος! Μυστηριακός, αρχέγονος, προγονικός. Καθώς τον περπατάς έχεις την επίγνωση της μακραίωνης ιστορίας του, του τιτάνιου αγώνα του ανθρώπου να σκάψει στα έγκατα της γης, να συρθεί στις επικίνδυνες χαμηλές στοές, να συλλέξει το πολύτιμο μετάλλευμα και να το βγάλει στην επιφάνεια, φέρνοντας στο φως κυριολεκτικά τα σωθικά της γης.

Εχουν μείνει αμέτρητα φρεάτια, σκοτεινές χθόνιες τρύπες να μας θυμίζουν ότι πριν από χιλιάδες χρόνια εργάτες και δούλοι δούλευαν μέσα σ’ αυτές τις φλέβες του εδάφους όσο κρατούσε αναμμένο το λάδι ενός λυχναριού. Σ’ αυτή την ίδια γη, σ’ αυτά τα χώματα γράφεται και ξαναγράφεται η ίδια ιστορία, αιώνες τώρα.

Κινείσαι κατά μήκος του δρόμου και συναντάς δεξιά και αριστερά, διάσπαρτα, περιφραγμένα πηγάδια και σποραδικά υπολείμματα αρχαίων πλυντηρίων. Σε μια όμορφη κατεβασιά, ανάμεσα σε δύο κατάφυτες πλαγιές, εκτείνεται ο μοναδικός αρχαιολογικός χώρος των αργυρωρυχείων της Σούριζας. Κατηφορίζει όπως κυλούσε το νερό στην κοίτη της ρεματιάς. Νερό, το οποίο συνέλεγαν μέσω ενός άρτιου δικτύου καναλιών και το διατηρούσαν ως κόρην οφθαλμού σε μεγάλες δεξαμενές-στέρνες. Οι χαρακτηριστικές δεξαμενές του νερού με τα ωοειδή πρόστερνα -τους «ομβροδέκτες»- εναλλάσσονται με τα πλυντήρια ή «καθαριστήρια» που βρίσκονται ακριβώς δίπλα τους, που μαζί με τους χώρους κατοίκησης συγκροτούσαν τα μεταλλουργικά εργαστήρια, οργανωμένα σε ανεξάρτητες λειτουργικές ενότητες.

Μετά τη θραύση και το καλό τρίψιμο του μεταλλεύματος με τη χρήση του βρόχινου νερού (που ανακύκλωναν προσεκτικά) μέσω της διαδικασίας του εμπλουτισμού, ξεχώριζαν στα πλυντήρια τον πολύτιμο και βαρύτερο «κέγχρο» (που περιείχε άργυρο και μόλυβδο) από τα ελαφρύτερα γεώδη περιττά υλικά. Περπατάς ανάμεσά τους και με τον νου σου φαντάζεσαι την κοπιαστική καθημερινή εργασία της θραύσης και κονιορτοποίησης, το κουβάλημα του νερού, το ξεχώρισμα και τη διαλογή του μεταλλεύματος, τις φωνές των εργατών που εργάζονταν ακατάπαυστα. Ενας άψογα οργανωμένος βιομηχανικός χώρος της αρχαιότητας, που αποκαλύπτει το υψηλό επίπεδο της αρχαίας τεχνολογίας.

Τίποτα απ’ ό,τι βλέπεις δεν είναι τυχαίο ή περιττό. Ολα προκύπτουν από την εξυπηρέτηση της λειτουργίας που επιτελούσαν, ενταγμένα σοφά, με μεγάλη τέχνη και γνώση στο κατηφορικό βραχώδες τοπίο. Η αισθητική εδώ πηγάζει αυτούσια, σχεδόν αναπόφευκτα, μέσα από την ανάγκη που δημιούργησε τη μορφή.

Το μάτι σου δεν χορταίνει να περιεργάζεται, να ανακαλύπτει καθώς κατηφορίζεις τη στενή κοιλάδα, θαυμάζοντας τον ευρηματικό τρόπο συλλογής και διοχέτευσης των βρόχινων νερών από τις γειτονικές πλαγιές στις βαθιές ανοιχτές δεξαμενές. Παρατηρείς τα εξαιρετικά πατητά υδραυλικά κονιάματα στις εσωτερικές παρειές τους, αλλά και στις επιφάνειες των πλυντηρίων που στέκουν ακόμα ακέραια και συγκρατούν μέχρι σήμερα το νερό της βροχής, σάμπως να μην πέρασε ούτε μια μέρα από τότε που τα έφτιαξαν.

Ενας τόπος στον αντίποδα της αρχαίας καθημερινότητας∙ ήσυχος, σιωπηλός, στη σκιά των πεύκων, φροντισμένος σαν γιαπωνέζικος κήπος. Μια υποδόρια μεταφυσική κατάσταση θαρρείς ότι αναδύεται μυστηριωδώς μέσα από τα σκίνα, τα πεύκα, τις σκιερές κυκλοτερείς δεξαμενές, τα χτιστά ορθογωνικά πλυντήρια, τα θραύσματα με τις πέτρες «αγνώστου προελεύσεως» που θα ’λεγε ο Φίλιππος Κουτσαφτής. Μια κατάσταση υπερβατική, αλλά την ίδια στιγμή και εγκόσμια, γήινη, πετρώδης, κυριολεκτικά στην πιο υλική μορφή της.

Η διαμόρφωση όλου του χώρου είναι υποδειγματική και αξίζουν πολλά συγχαρητήρια στους αρχαιολόγους για τη συνολική αποκατάσταση (που συνεχίζεται και στη διπλανή ρεματιά) και την απέριττη διευθέτηση της κίνησης των επισκεπτών. Μερικές απλές ξερολιθιές εκεί που χρειαζόταν, πέτρινα λιτά σκαλοπάτια και άφθονο χώμα συνθέτουν μαζί με τις αρχαιότητες ένα ταιριαστό αξεδιάλυτο σύνολο, ενταγμένο απόλυτα στο φυσικό τοπίο. Εδώ αφήνεται απερίσκεπτη η φαντασία να ταξιδέψει ανεμπόδιστα στο παρελθόν, μακριά από άτεχνες τσιμεντοστρώσεις και inox kitsch λαμπυρίσματα.

Να ταξιδέψει σ’ εκείνους τους μακρινούς καιρούς και να κατανοήσει ότι σ’ αυτούς ακριβώς τους αρχαίους εργάτες και το ασήμι που παρασκεύαζαν, οφείλει η Αθηναϊκή Δημοκρατία την αίγλη της ανοικοδόμησης της Ακρόπολης και του Παρθενώνα, αλλά και τον ισχυρό στόλο που δημιούργησε. Μ’ αυτό το καθαρής ποιότητας ασήμι χυτεύτηκαν και τα περίφημα τετράδραχμα των Αθηνών με τη χαρακτηριστική γλαύκα στη μία τους όψη και την Αθηνά στην άλλη, ίσως το πιο υπέροχο νόμισμα της αρχαιότητας.

Λαύριο. Ενας τόπος ξεχωριστός. «Εργοστάσια δίπλα σε αρχαία πλυντήρια, μνήμες ζωής της εργατικής τάξης, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η ιστορία αποτυπωμένη πάνω σε κάθε τους πέτρα, μια ιστορία γεμάτη αγώνες για ένα καλύτερο αύριο. Μαρτυρίες ζωντανές των συνθηκών δουλειάς ενός πολιτισμού βιομηχανικού. Οι εποχές η μία δίπλα στην άλλη, η μία πάνω στην άλλη. Οι άνθρωποι στα έγκατα της γης, σε μια αέναη μάχη με τη φύση για ένα κομμάτι ψωμί»1. Πάνω σ’ αυτό το σώμα της γης χύθηκε ιδρώτας και αίμα γενεών και γενεών, για να παραμένουν τα απομεινάρια του παρελθόντος μέχρι σήμερα, να μας θυμίζουν τον αγώνα του ανθρώπου, το προαιώνιο και ανερμήνευτο πεπρωμένο της ζωής και του θανάτου.

Τάσης Παπαϊωάννου

*Αρχιτέκτων-καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

efsyn.gr

Δείτε τις ειδήσεις από την Ανατολική Αττική και όλη την Ελλάδα και όλο τον κόσμο στο irafina.gr.
Κάντε like στη σελίδα του irafina.gr στο Facebook
Ακολούθηστε το irafina.gr στο Twitter

© 2022 - iRafina. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος.

© 2022 - iRafina. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος.