Μια διαδρομή με πολλές εκπλήξεις, στο Μαραθώνα που περιλαμβάνει όχι μόνο μια ευφραντική παραποτάμια πεζοπορία, αλλά και έναν μεσαιωνικό πύργο, τα κατάλοιπα ενός αρχαίου ναού, ένα γραφικό ξωκλήσι, ένα σπήλαιο.
Οι μυρωδιές είναι το ένα στοιχείο που κάνει τις αισθήσεις να δονούνται. Στον δρόμο για τον μεσαιωνικό Πύργο της Οινόης είναι έντονο το άρωμα του γιασεμιού, κι ας καλλιεργείται στους πλατύχωρους παραπλήσιους αγρούς και στα θερμοκήπια μια ποικιλία διαφορετικών ανθέων. Στην ειδυλλιακή διαδρομή από τον Πύργο της Οινόης έως το φράγμα του Μαραθώνα, μέσα από το φαράγγι του ποταμού Χάραδρου, είναι μεθυστική η γλυκόπικρη ευωδιά της πικροδάφνης.
Το νερό είναι το άλλο κυρίαρχο στοιχείο. Ρέον ή στάσιμο, λάλον ή σιωπηλό, πρόδηλο ή αφανές, κάτω από υψηλή ή χαμηλή βλάστηση, πάντα αστραφτερό, μπορεί να κρύβει από νεροχελώνες μέχρι αρχαιότητες. Μας ακολουθεί στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής, λες και είναι προσωπικός μας σύντροφος.
Αλλά δεν είναι μόνο η φύση, η πάντα νέα, αν και αρχαία, η σε διαρκή κίνηση και εκθαμβωτική στασιμότητα. Η περιοχή του φαραγγιού της Οινόης έχει να επιδείξει έναν μεσαιωνικό πύργο (τον ομώνυμο), τα κατάλοιπα ενός αρχαίου ναού (το ιερό του Πυθίου Απόλλωνος), ένα γραφικό ξωκλήσι (των Αγίων Αποστόλων), ένα σπήλαιο (του Πανός).
Παρέα με τον οδηγό μας, τον έμπειρο πεζοπόρο και ποδηλάτη, ψυχίατρο Παναγιώτη Κακκαβά, διασχίσαμε την πόλη του Μαραθώνα και, ακολουθώντας την οδό Σπηλαίου Πανός, αφήσαμε πίσω μας τα τελευταία σπίτια και σε περίπου δύο χιλιόμετρα φτάσαμε στον Πύργο της Οινόης και σε ένα εμφανές πλάτωμα, κατάλληλο για παρκάρισμα. Ο Πύργος, φτιαγμένος από λίθους και πλίνθους, ύψους 11,5 μ., καλοδιατηρημένος, ορθώνεται στη μέση ενός καταπράσινου τοπίου. Χτίστηκε το 1250 μ.Χ. από τον Όθωνα Δελαρός, γενάρχη του ελληνικού κλάδου του ομώνυμου οίκου ευγενών από τη Βουργουνδία, ο οποίος έφτασε στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Δ΄ Σταυροφορίας, το 1204 μ.Χ., και έγινε άρχοντας του Δουκάτου των Αθηνών. Ο Πύργος μάλλον χρησίμευε για την εποπτεία των κτημάτων της περιοχής και ήταν σε λειτουργία ως την κατάληψη των Αθηνών από τους Οθωμανούς, το 1456.
Από τον Πύργο ξεκινούν οι δύο εναλλακτικές διαδρομές (στο σταυροδρόμι υπάρχει πινακίδα με τον χάρτη της περιοχής, όπου σημειώνονται τα σημεία ενδιαφέροντος και τα μονοπάτια): ο ελαφρώς ανηφορικός χωματόδρομος στα αριστερά, που εισάγει στο φαράγγι του Χάραδρου και οδηγεί σε 3,8 χλμ. στο φράγμα του Μαραθώνα, και το ημικυκλικό μονοπάτι των 2,4 χλμ. στα δεξιά, το οποίο, αφού περάσει από τους Αγίους Αποστόλους, συνεχίζει γύρω από τον λόφο όπου βρίσκεται το Σπήλαιο του Πανός, ακολουθεί τον ποταμό Χάραδρο και συναντά το πρώτο μονοπάτι στο ένα τρίτο της διαδρομής του. Αυτή η δεύτερη ημικυκλική διαδρομή είναι αρκετά δύσκολη από ένα σημείο και έπειτα, καθώς το μονοπάτι γίνεται δυσδιάκριτο και δύσβατο, και δεν την προτείνουμε.
Όμως, πριν ξεκινήσουμε τη βόλτα μας, ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά στα κατάλοιπα του ιερού του Πυθίου Απόλλωνος, τα οποία βρίσκονται ακριβώς απέναντι από τον Πύργο, αλλά είναι χαμένα μέσα στη βλάστηση, ενώ καμία σηματοδότηση δεν οδηγεί σε αυτά. Μπαίνουμε από το μοναδικό άνοιγμα στο συρματόπλεγμα της περίφραξης, περνάμε ό,τι έχει απομείνει από ένα αρχαίο υδραγωγείο, σημείο από όπου αντλούν νερό σύγχρονοι αγωγοί, ακολουθούμε το πατημένο μονοπάτι στα δεξιά, βγαίνουμε σε ένα μικρό λιβάδι και συνεχίζουμε προς τα αριστερά, παράλληλα με τη μικρή ρεματιά. Πίσω από μια συστάδα με πικροδάφνες και σε απόσταση συνολικά 130 μέτρων από την είσοδο, αντικρίζουμε μια αναπάντεχη εικόνα: τμήματα του ναού βυθισμένα μέσα στο νερό, πνιγμένα στα αγριόχορτα και στους ατιθάσευτους θάμνους. Την έντονη δυσαρέσκεια για την εγκατάλειψη των ερειπίων του ιερού, όπου προσφέρονταν θυσίες πριν από την αποστολή της ιερής πρεσβείας στους Δελφούς, μετριάζει η απόκοσμη μαγική εικόνα.
Επόμενη στάση το εκκλησάκι των Αγίων Αποστόλων, με τον ολόδροσο κάτω από τα πλατάνια κυκλικό, πλακόστρωτο αυλόγυρο. Εμείς συνεχίσαμε το μονοπάτι και στα 560 μέτρα από την έναρξή του βρήκαμε στα αριστερά το σημείο από το οποίο μπορέσαμε να ανηφορίσουμε την πλαγιά, με προορισμό το δεξί άκρο του βράχου στην κορυφή του λόφου. Εκεί βρεθήκαμε μπροστά στις κλειστές –εδώ και χρόνια– δύο εισόδους του σπηλαίου του Πανός, με τα πέντε δωμάτια, όπως λέγεται, σταλακτίτες και σταλαγμίτες, που χρησιμοποιήθηκε κατά τη Νεολιθική εποχή ως κατοικία και τόπος ταφής, στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε και επαναλειτούργησε ως Ιερό του Πανός μετά τον 5ο αιώνα π.Χ. Ένα μονοπάτι οδηγεί στο δεύτερο σπήλαιο, της Οινόης, με τα δύο μικρά ανοίγματα. Καθώς κανένα από τα δύο σπήλαια δεν είναι επισκέψιμο, εύκολα παραλείπουμε αυτή τη διαδρομή και μετά τους Αγίους Αποστόλους επιστρέφουμε και παίρνουμε το μονοπάτι για το φαράγγι. Άλλωστε η απόλαυση μιας πορείας, στο μεγαλύτερο μέρος της μέσα σε ένα σχεδόν αδιάκοπο πλατανόδασος, δίπλα σε πηγές και νερά που τρέχουν, είναι ακόμη μπροστά.
Με την είσοδο στο φαράγγι, ύστερα από περίπου ένα χιλιόμετρο, τα πλατάνια είναι παντού κι από κάτω οργιώδεις πικροδάφνες, σχίνα και κισσοί. Λιβελούλες και πεταλούδες ζουν μεγάλες περιπέτειες πάνω από την υγρασία του νερού και γύρω από τις ολοπράσινες επιφάνειες των φύλλων. Απολαύσαμε ως θεσπέσιο γεύμα το απλό σάντουιτς που φάγαμε καθισμένοι στα βραχάκια στην άκρη του ποταμού. Λυπηθήκαμε που μια υψηλή περίφραξη δεν μας επέτρεψε να προσεγγίσουμε το αντίγραφο του Θησαυρού των Αθηναίων στη βάση του φράγματος (η πόρτα ανοίγει μόνο κατόπιν συνεννόησης με την ΕΥΔΑΠ, με αποστολή email στο [email protected] ή ένα τηλεφώνημα στο 210-7495420), αλλά ευθυμήσαμε στη σκέψη της επιστροφής και της επανάληψης μιας πληθώρας συγκινήσεων σε ευφραντική μεταξύ τους ισορροπία.
Τασούλα Καραϊσκάκη
