Λένε ότι η όσφρηση συνδέεται με τη μνήμη περισσότερο από κάθε άλλη αίσθηση. Ηδη καθώς κινούμαστε στη λεωφόρο Μαραθώνος το πρωί της Πέμπτης, πλησιάζοντας το ύψος της Παλλήνης, η οσμή της καταστροφής έχει κατέβει να μας συναντήσει. Στο αμάξι πέφτει σιωπή. Θα το ομολογήσουμε ο ένας στον άλλον αρκετά αργότερα, αλλά με τον φωτογράφο Νίκο Κοκκαλιά βυθιστήκαμε εκείνη τη στιγμή στις ίδιες σκέψεις, στις ίδιες αναμνήσεις: Πάρνηθα, Ηλεία, Πεντέλη, ξανά Πεντέλη, Μάτι, Εύβοια. Η γνώριμη μυρωδιά ανακινεί τα μικροσωματίδια καμένης γης που έχουμε σφηνωμένα στους πνεύμονες, στην καρδιά και το μυαλό. Θεός ξέρει τι μας περιμένει μετά τη στροφή.
Η Παλλήνη καπνίζει ακόμη. Ηταν στην απόληξη της τρελής πορείας της πυρκαγιάς, λαμπάδιασε τα ξημερώματα βρίσκοντας τους κατοίκους που είχαν μείνει στα σπίτια τους εξουθενωμένους από την ολονύχτια αγωνία. Είναι εξοντωτικό να περιμένεις το κακό. Βρίσκουμε τον κ. Αντώνη και την κ. Ελένη Τούντα πίσω από τα κάγκελα της αυλής τους. Δεν ξέρεις αν θυμίζουν κρατούμενους ή κάποιους που κρατούν ένα οχυρό. Ηταν το δεύτερο. «Κάποια στιγμή κατέβηκε από το βουνό, έστριψε ο αέρας και ήρθε κατά ‘δω», λέει η κ. Ελένη. «Το πυροσβεστικό ήταν εκεί (σ.σ. δείχνει κεντρική αρτηρία), αλλά δεν μπήκε στον δρόμο να κρατήσει τη φωτιά να μη φτάσει εδώ. Δεν ζήτησα βοήθεια. Προσπαθήσαμε μόνοι μας. Αγωνιστήκαμε μαζί με το παιδί μας και σώσαμε το σπίτι».
Η φωτιά γύρω έχει κάψει τα πάντα, μαινόταν κυριολεκτικά στα 10 μέτρα από το σπίτι τους. Πώς το κράτησαν όρθιο; «Θαύμα ήταν», λέει ο σύζυγος χαμηλόφωνα, ξέπνοα. «Είδαμε την κόλαση αλλά ήμασταν τυχεροί, έχουμε τον κρουνό εδώ παρακάτω. Αλλά είμαστε και οργανωμένοι από χρόνια με πυροσβεστικούς σωλήνες. Ηταν stand by πολλά καλοκαίρια, φέτος χρειαστήκανε. Σαράντα χρόνια είμαστε εδώ, έχουμε φοβηθεί πολλές φορές μια καταστροφή». Φυσικά, πριν ακόμα φτάσει το μέτωπο, είχαν καταβρέξει τα πάντα, ενώ ακόμα πιο πριν είχαν φροντίσει να καθαρίσουν τα χόρτα γύρω και να κόψουν τα πεύκα ψηλά, «να μην ακουμπάνε κάτω τα κλαδιά». «Κινδυνεύουμε να πάμε και φυλακή αν κόψουμε τα πεύκα. Λες και υπάρχει άλλος που πονάει τα δέντρα περισσότερο, που φροντίζει αυτή την ομορφιά, την αναπνοή μας», λέει η κ. Τούντα.
Παρακάτω, η Ειρήνη λούζει τον άντρα της, Μιχάλη, στον κήπο με νερό από μπουκάλι. Το νερό στην περιοχή είναι κομμένο ώρες τώρα. «Μπορείτε να μας βοηθήσετε; Να το πείτε;» λέει εκείνος. «Ωστε αν ξαναλαμπαδιάσει πάλι, τουλάχιστον να έχουμε νερό. Εγώ όλη τη σκεπή έβρεξα, γι’ αυτό σώθηκα». Το νεαρό ζευγάρι μένει στην περιοχή από το ’18, δεν είχαν προηγούμενη εμπειρία από τέτοιον κίνδυνο. «Δεν ξέραμε, μάθαμε επιτόπου εκείνη τη στιγμή. Εχουμε 25 μέτρα λάστιχο, φόρεσα το κράνος της μηχανής, βγήκα και άρχισα να βρέχω τα πάντα. Αν δεις από την πίσω πλευρά, όλοι έχουν καεί. Εκτός από αυτούς με τα λάστιχα». Ο Μιχάλης έριχνε νερό συνέχεια από τις τρεις τη νύχτα έως τις 8 το πρωί. Τότε ήρθαν οι πυροσβέστες και κόπηκε και η παροχή. Ερχεται η Ειρήνη με ακόμα ένα μπουκάλι νερό. «Πάντως στις 4 π.μ. που ήρθε από εδώ η φωτιά, δεν ήρθε κανείς να ειδοποιήσει, μας ξύπνησαν οι γείτονες. Ενα περιπολικό με σειρήνες δεν πέρασε». Είχαν λάβει το σήμα του 112 στο κινητό τους, αλλά ήταν ώρες πριν. «Επρεπε να έχουμε φύγει, αλλά πώς αφήνεις το σπίτι; Αν είχαμε φύγει τώρα θα ήταν καμένο, να όπως αυτό». Δείχνει με το βλέμμα το απέναντι σπίτι, καμένο συθέμελα. «Είναι πολύ στενάχωρο. Αν ο κ. Γιώργος δεν είχε φέρει συνεργείο να κόψει εκείνα τα δέντρα, θα είχαν καεί σήμερα τα πάντα εδώ. Ο άνθρωπος έσωσε τη γειτονιά».
Τα γέρικα πεύκα
Ο κ. Γιώργος δεν μιλιέται. Εδώ και ώρα ασχολείται με το μποστάνι και τις κότες του, ό,τι έμεινε όρθιο και ζωντανό μετά τον όλεθρο. Με την κ. Μαίρη, τη σύζυγό του, είχαν φύγει από νωρίς – δεν ξέρω αν υπάκουσαν το 112 ή την αυστηρή εντολή των παιδιών τους, «μη μας κάνετε να έρθουμε να σας πάρουμε με το ζόρι». Επιστρέφοντας δεν πίστευαν στα μάτια τους. Το μικρό εξοχικό σπιτάκι που με τόσο κόπο και μεράκι είχαν καταφέρει να ολοκληρώσουν πέρυσι για να απολαύσουν τα καλοκαίρια της σύνταξης, έχασκε χωρίς σκεπή, χωρίς σωθικά, ένα καρβουνιασμένο ερείπιο. «Εδώ υπήρχαν δέκα γέρικα τεράστια πεύκα», μας λέει η κ. Μαίρη, δείχνοντας το διπλανό οικόπεδο που είχαν αγοράσει πριν από λίγο καιρό. «Είπαμε με τον άντρα μου να τα κόψουμε πριν έρθει το καλοκαίρι και πάρουμε φωτιά. Ηρθε το δασαρχείο, έκανε αυτοψία, είδε το χάλι και έδωσε άδεια. Αν τα αφήναμε θα είχε καεί η γειτονιά. Τελικά γλίτωσε η γειτονιά, όχι εμείς. Η τύχη μας ήταν».
Το ζευγάρι δεν πρόλαβε να χαρεί το σπίτι του, αλλά, ένα περίεργο πράγμα, την τελευταία εκείνη μέρα είχαν περάσει πιο πολλές ώρες από ποτέ σε αυτό. «Για πρώτη φορά ο άντρας μου είπε μετά το φαγητό “δε μένουμε εδώ να ξεκουραστούμε, να πιούμε το απόγευμα το καφεδάκι μας και μετά να επιστρέψουμε”; Λες και το ‘ξερε». Θα το ξαναφτιάξετε; ρωτάμε. «Δεν θέλω να το ξαναφτιάξω. Δεν μας προστατεύει κανένας. Ξέρετε γιατί λυπάμαι; Γιατί γέρασα και αυτό το κράτος δεν εννοεί να διορθωθεί. Είναι τραγικό».
Οδηγούμε έως το Ντράφι. Η εικόνα στην πλαγιά είναι αποκαρδιωτική, σε πολλά σημεία το μόνο που φαίνεται να έχει αναχαιτίσει την πύρινη λαίλαπα είναι το μπετόν. Συνεργεία επιδιορθώνουν ή αποσύρουν τις καμένες κολώνες της ΔΕΗ. Ενα ζευγάρι ηλικιωμένων κοιτάει αποσβολωμένο το καμένο του αμάξι. «Εκανα όλες μου τις δουλειές μ’ αυτό», λέει η κ. Τασία Χριστοπούλου, σαν να μην μπορεί ακόμα να το πιστέψει. «Το φέραμε στον κεντρικό δρόμο για να σωθεί και τελικά κάηκε». Το σπίτι τους σώθηκε, αλλά κάηκε ο περιβάλλων χώρος. «Είμαι πολύ στενοχωρημένος», λέει ο κ. Ηρακλής. «Από το ’83 ήρθαμε να μείνουμε εδώ, γιατί είμαι Ρουμελιώτης και μου αρέσει το πράσινο. Ολες τις φωτιές εδώ τις έχουμε περάσει», λέει και την παίρνει από το χέρι να φύγουν.
Πιο ψηλά στον οικισμό, η κ. Εφη δεν χορταίνει να χαϊδεύει τον γάτο της τον Πέρση. «Μες την αναμπουμπούλα φοβήθηκε και εξαφανίστηκε, αλλά ευτυχώς επέστρεψε, είμαι πολύ συγκινημένη», μας λέει. Το σπίτι είχε καταστροφές, κάηκε ο ηλιακός, το boiler, αλλά το πρόσημο είναι θετικό, θα μπορούσαν να είναι πολύ χειρότερα. «Ηξερα, όταν είδα ότι η φωτιά είναι στην κορυφογραμμή πήρα τα ζώα κι έφυγα. Το πρωί γύρισα και είδα την πόρτα ασφαλείας να έχει πυρώσει και να βγάζει καπνούς. Τέταρτη φορά μας καίνε. Είναι φοβερό να ζεις με αυτή την απειλή. Αλλά η αλήθεια είναι ότι έχουμε γίνει λίγο κομάντος».
«Ο γάμος θα γίνει»
Σε λίγο καιρό, το σπίτι του επιπλοποιού Κωνσταντίνου Αρμάου στο Ντράφι θα φιλοξενούσε τον γάμο του γιου του. Οι μελλόνυμφοι δεν μπορούσαν να φανταστούν ιδανικότερο σκηνικό. Ανετο σπίτι, μεγάλος κήπος, υπέροχη θέα. Από όλα όσα μπορούσαν να πάνε στραβά στην προετοιμασία, το μόνο που δεν είχαν υπολογίσει ήταν μια πυρκαγιά που θα κατέκαιγε μεγάλο κομμάτι του σπιτιού, τη γύρω βλάστηση, που θα αφαιρούσε χειρουργικά λες την ομορφιά από το περιβάλλον. «Η ζημιά είναι τεράστια στο σπίτι, αλλά η καρδιά μου έχει ματώσει για το περιβάλλον», λέει ο κ. Αρμάος. «Δεν λυγίζουμε, αλλά η φύση δεν ξαναγίνεται. Πώς θα πιάσει κάτι σε καμένο τέσσερις φορές χώμα;». Από τους πρώτους κατοίκους της περιοχής, έχει ζήσει και τις τέσσερις φωτιές. Ενα βενζινοκίνητο πυροσβεστικό που είχε αγοράσει προληπτικά στάθηκε χρήσιμο τις κρίσιμες ώρες, ενώ όταν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι για να σωθεί, έκλεισε όλες τις πόρτες στο εσωτερικό. «Πάντα το κάνω αυτό, τόσα χρόνια έχω φοβηθεί. Από αυτό γλίτωσε το σπίτι και δεν “ρούφηξε” τη φωτιά». Κι ο γάμος; «Ο γάμος θα γίνει. Πρέπει να πηγαίνουμε κόντρα στο κακό».
20.000 στρέμματα υπολογίζουν τα στελέχη της Πυροσβεστικής την περίμετρο της πυρκαγιάς στην Πεντέλη.
54 σπίτια και 5 επαγγελματικοί χώροι κρίθηκαν επικίνδυνα για χρήση από τις συνεχιζόμενες αυτοψίες μηχανικών στις καμένες περιοχές.
485 πυροσβέστες, 120 υδροφόρες και 19 εναέρια μέσα συμμετείχαν στην επιχείρηση κατάσβεσης, η πρώτη φάση της οποίας ολοκληρώθηκε το μεσημέρι της Τετάρτης.
Λίνα Γιάνναρου
