Εστιάζοντας στο λαϊκό παραμύθι ως ένα σύνολο πολύσημων συμβόλων, κοινωνικών πρακτικών, αισθητικών κανόνων και προσωπικών επιλογών και συναισθημάτων, το βιβλίο αυτό εξετάζει κάποια από τα πιο δυναμικά αφηγηματικά σχήματα που διατρέχουν την καθημερινή ζωή και την προφορική επικοινωνία των ελληνικών αγροτικών κοινοτήτων στη διάρκεια του μεταβατικού 20ού αιώνα, όταν οι αλλαγές στους οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτισμικούς μηχανισμούς κοινωνικής συγκρότησης αλλάζουν επίσης και τις αφηγηματικές συνήθειες.
Η έρευνα επικεντρώνεται σε ένα σώμα παραμυθιακών παραλλαγών που καταγράφηκε στη διάρκεια μιας μακροχρόνιας επιτόπιας έρευνας σε δύο χωριά της Ρόδου –Αφάντου και Αρχάγγελο–, συγκριτικά με αντίστοιχες προφορικές αφηγήσεις που συγκεντρώθηκαν σε άλλες περιοχές (Μακεδονία, Θράκη, Θεσσαλία, Σποράδες, Κυκλάδες, Κρήτη, αλλά και από προσφυγικούς μικρασιατικούς πληθυσμούς).
Με έμφαση στη λαογραφική θεωρία των ειδών, την ιστορικογεωγραφική μέθοδο, τη μελέτη των κοινωνικών και παραστασιακών πλαισίων της αφήγησης και τη συγκριτική ανάλυση θεμάτων, μοτίβων και υφολογικών στοιχείων κάθε παραμυθιού και κάθε αφηγητή, στο πλαίσιο της ευρύτερης ελληνικής, ευρωπαϊκής-μεσογειακής και διεθνούς παράδοσης, η συγγραφέας υπογραμμίζει ότι αφηγητές και ακροατές μοιράζονταν την πεποίθηση ότι τα παραμύθια, αν και ολοφάνερα συνδέονταν με την ψυχαγωγία και έναν κόσμο φαντασιακής εκπλήρωσης των επιθυμιών, κυρίως αξιολογούνταν σε σχέση με τις ίδιες τις ζωές τους, ως ένα μεταμφιεσμένο σύστημα πραγμάτευσης κοινωνικών ρόλων και συμπεριφορών.
Από αυτή την άποψη, οι ψυχολογικές εντάσεις και οι αισθητικές αντιθέσεις του λαϊκού παραμυθιού σχολιάζουν πλευρές της συλλογικής ζωής, από τις οικογενειακές σχέσεις και τις σχέσεις των φύλων έως κοινωνικά-ταξικά, οικονομικά και ηθικά ζητήματα.
Βιογραφικό
Η ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΚΑΠΛΑΝΟΓΛΟΥ είναι Μικρασιάτισσα τρίτης γενιάς. Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ και στην École des Hautes Études en Sciences Sociales του Παρισιού. Υπηρέτησε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου (1996-2008), στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (2004-2007) και από το 2008 στο Τμήμα Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, όπου είναι τώρα αναπληρώτρια καθηγήτρια Λαογραφίας. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα περιλαμβάνουν τη θεωρία και κοινωνική ιστορία της λαϊ¬κής αφήγησης, τη μελέτη των ειδών της λαϊκής λογοτε¬χνίας (παραμύθι, παροιμία, θρύλος κ.ά. στην προφορικότητα, στη γραπτή λογοτεχνία και στη βιομηχανία του θεάματος), τη συγκριτική μελέτη των λαϊκών παραδόσεων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και στη Μεσόγειο, τον πολιτισμό των παιδιών και την αξιοποίηση του λαϊκού πολιτισμού στην εκπαίδευση. Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής έκδοσης του Εθνικού Καταλόγου των Ελληνικών Παραμυθιών – Κατάλογος Γεωργίου Α. Μέγα (εκδίδεται από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και την Academia Scientiarum Fennica). Υπήρξε επιστημονικός συνεργάτης της έκδοσης Enzyklopädie des Märchens από την Akademie der Wissenschaften zu Göttingen και μέλος της οργανωτικής επιτροπής των διεθνών συνεδρίων «The Brothers Grimm and the folktale: narrations, readings, transformations» και «From Homer to Hatzi-Yavrouda: Aspects of Oral Narration in the Greek Tradition». Συνδιευθύνει με τον ομότιμο καθηγητή της Λαογραφίας των πανεπιστημίων Αθηνών και Ιωαννίνων και πρόεδρο της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας Μιχάλη Γ. Μερακλή τη μεταφραστική σειρά «Λαογραφία: Κλασικές Διεθνείς Μελέτες» των Εκδόσεων Πατάκη, όπου περιλαμβάνονται μεταφράσεις των έργων του Hermann Bausinger, Ο λαϊκός πολιτισμός στον κόσμο της τεχνολογίας, του Max Lüthi, Το λαϊκό παραμύθι ως ποίηση. Αισθητική και ανθρωπολογία, και του Pertti J. Anttonen, Η παράδοση μέσα από τη νεωτερικότητα. Μεταμοντερνισμός και έθνος-κράτος στην επιστήμη της λαογραφίας. Επίσης διευθύνει τη σειρά «Τοπικές συλλογές και μονογρα¬φίες» των Εκδόσεων Πατάκη.
Έχει δημοσιεύσει επιστημονικά βιβλία και άρθρα σε ελληνικά και διε¬θνή επιστημονικά περιοδικά, όπως τα Λαογραφία, Folklore, Fabula, Estudis de Literatura Oral Popular, Archivio Anthropologico Mediterraneo, Folklore Fellows Network κ.ά.
Έχει δημοσιεύσει 12 μυθιστορήματα και διηγήματα για παιδιά από τις Εκδόσεις Πατάκη, Παπαδόπουλος, Δελφίνι, Λωτός και Ελληνικά Γράμματα. Το παιδικό βιβλίο της Τέσσερις γίγαντες κι ένας πέμπτος έχει τιμηθεί με το 1ο Βραβείο Παιδικού Μυθιστορήματος από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου – Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ). Το παιδικό βιβλίο της Η μαμά μου κι εγώ έχει κυκλοφορήσει στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά και κορεατικά από τις εκδόσεις Minedition.
