Πέτρου και Παύλου: Σήμερα τα Σπάτα γιορτάζουν – Το πανάρχαιο έθιμο και η Ιστορία

Πρόκειται για το πανηγύρι Πέτρου και Παύλου στις 29 Ιουνίου, στο ιστορικό εκκλησάκι στον κάμπο των Σπάτων.

Ο ναός κτίστηκε μεταξύ του 11ου – 14ου αιώνα µ.Χ. , είναι μεταβυζαντινός σε σταυροειδή τύπο, με τρούλο και τρεις κόγχες.

Στη βορεινή θύρα έχει τοποθετηθεί ως υπέρθυρο, α ρ χ α ί ο μ α ρ μ ά ρ ι ν ο μ έ λ ο ς, το οποίο φέρει ως διακόσμηση κυμάτια και δύο μικρούς ανάγλυφους ρόδακες.

Άλλο ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι, ότι σώζεται μία και μοναδική παλαιά τοιχογραφία με ολόσωμη παράσταση του Αγίου Χαραλάμπους, έργο της Σχολής ενός σπουδαίου αγιογράφου του 18ου αι., του Γ ε ω ρ γ ί ο υ Μ ά ρ κ ο υ.

Η ανασκαφική έρευνα, από την 1η εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, αποκάλυψε δυτικά του ναού, οικιστικά λείψανα εκτεταμένης αγροτικής εγκατάστασης (πιθανώς από το τέλος του 11ου μέχρι τις αρχές του 14ου αιώνα και ανατολικά τους, ερευνήθηκε νεκροταφείο, του οποίου η λειτουργία τοποθετείται κατά την ίδια περίοδο αλλά και πολύ αργότερα, κατά την όψιμη περίοδο της Τουρκοκρατίας. Επίσης μεγάλος αριθμός από ταφές εντοπίστηκαν μέσα στο ναό και περιμετρικά του.

Ο ναός στην παλιά του θέση και μορφή…

Δε γνωρίζουμε γιατί αφιερώθηκε στη μνήμη των κορυφαίων Αποστόλων, αλλά πιθανολογείται ότι αυτό έγινε λόγω του ονόματος του γενάρχη των Αρβανιτών της περιοχής, του περίφημου πολεμιστή Π έ τ ρ ο υ Μ π ο ύ α Σ π ά τ α.

Ο ναός βρισκόταν για αιώνες στο χώρο που προβλέφθηκε το νέο διεθνές αεροδρόμιο και η μεταφορά του (1997-2001) σε απόσταση 340 μ. δυτικά, σηματοδοτεί συγχρόνως και το τέ λ ο ς μ ι α ς ε π ο χ ή ς όχι μόνο για τα Σπάτα αλλά και για τα Μεσόγεια….

Η ιδιαιτερότητα του πανηγυριού εστιάζεται στην κατά κάποιο τρόπο, τελετουργία της θυσίας των ζώων και το από κοινού μαγείρεμα στιφάδου και μοίρασμα του φαγητού στους συμμετέχοντες κατοίκους της πόλης. Η όλη διαδικασία γίνεται από εθελοντές, όπως το κόψιμο του κρέατος, το καθάρισμα των κρεμμυδιών, το προσάναμμα, τα ξύλα της φωτιάς κλπ. Το φαγητό ξεκινά να μαγειρεύεται αποβραδίς την παραμονή, ώστε ανήμερα το πρωί να είναι έτοιμο.

Το έθιμο, που είναι βαθειά ριζωμένο στην ψυχή των Σπαταναίων, έχει διαδρομή π έ ν τ ε α ι ώ ν ω ν περίπου και διατηρείται αυτούσιο.

Σύμφωνα με την παράδοση, η θυσία των ζώων γινόταν αρχικά πλησίον του ναού και αργότερα μεταφέρθηκε σε μικρή απόσταση, στη θέση που σήμερα ονομάζεται “Φαγιά”. Θεωρείται βέβαιο, ότι αρχικά οι κάτοικοι συνέτρωγαν στο χώρο πέριξ του ναού, αλλά η συνήθεια αυτή καταργήθηκε με την αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών.

Κατά τους μελετητές, οι ρίζες του εθίμου ανάγονται στην προχριστιανική περίοδο και αφορούσαν θυσία προς το θείο.
Ο χριστιανισμός συνάντησε ένα τόσο ισχυρά ριζωμένο έθιμο, που το ενέταξε στους κόλπους του. Είναι σημαντικό να αναφερθεί εδώ, ότι ακόμα και σήμερα η σφαγή των μοσχαριών γίνεται εν είδει τ ε λ ε τ ο υ ρ γ ί α ς με εικόνισμα και καντήλι αναμμένο…

Οι φωτογραφίες από την προετοιμασία του στιφάδου στο παρελθόν, φανερώνουν ένα έθιμο αναλλοίωτο στο πέρασμα των χρόνων…

Στις αρχές του 20ού αιώνα, τα Σπάτα ήταν ένα μικρό χωριό και τα καζάνια για το στιφάδο, πολύ λίγα…

Οι Πρωτοκορυφαίοι Απόστολοι

Οι δύο απόστολοι υπήρξαν οι στύλοι και οι ακρογωνιαίοι λίθοι, επάνω στους οποίους οικοδομήθηκε η Εκκλησία του Χριστού.

Και συνημμένοι και οι δύο σε μία εορτή, εικονισμένοι σε μία εικόνα, συμβολίζουν την ενότητα της πίστεως, την ενότητα της Εκκλησίας, που απετελέσθη από ετερογενή στοιχεία, την περιτομή -τους Εβραίους- προς τους όποιους εστράφη το ιεραποστολικό έργο του Πέτρου, και τα έθνη-τους ειδωλολάτρες- για τον εκχριστιανισμό των οποίων κοπίασε ο απόστολος των Εθνών, ο Παύλος.

Αυτός ακριβώς ήταν και ο λόγος που προκάλεσε τη σύσταση κοινής εορτής των δύο κορυφαίων, όταν το έτος 258 στις 29 Ιουνίου ο πάπας Σΐξτος ο Β’ μετακόμιζε τα οστά τους στην κατακόμβη του αγίου Σεβαστιανού της Ρώμης. Και ήταν τόσο επιτυχής η συζυγία αυτή, ώστε πολύ γρήγορα η εορτή αυτή έγινε παγκόσμιος, εορταζομένη «εν πάσαις ταις κατά τόπον αγίαις του Θεού εκκλησίαις».

Απόστολος Πέτρος: Η βιογραφία του

Ο απόστολος Πέτρος γεννήθηκε στη Βηθσαϊδά, κοντά στη λίμνη Γεννησαρέτ, όπου με τον αδελφό του Ανδρέα ασκούσαν το επάγγελμα του ψαρά, μαζί με δυο άλλους Αποστόλους, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, γιους του Ζεβεδαίου.

Κατοικούσε στην Καπερναούμ από όπου καταγόταν η γυναίκα του, για την οποία ωστόσο τίποτα δεν είναι γνωστό. Γνωρίζουμε ότι ο Πέτρος ήταν έγγαμος, γιατί ο Χριστός θεράπευσε την πεθερά του. Είναι πολύ πιθανό η σύζυγος να μην ζούσε όταν τον κάλεσε ο Χριστός στο αποστολικό αξίωμα. Μάλιστα, στις ιεραποστολικές του περιοδείες, είχε και ο Πέτρος μαζί του όχι τη γυναίκα του αλλά χριστιανή αδελφή για να τον υπηρετεί.

Η κλήση του στο αποστολικό αξίωμα έγινε σταδιακά. Πρώτα παρουσίασε τον Πέτρο στο Χριστό ο αδελφός του Ανδρέας. Ήταν παρών, προφανώς, στο γάμο της Κανά και αμέσως μετά από το γάμο αυτόν εγκαταστάθηκε με τον Ιησού και άλλους μαθητές στην Καπερναούμ.

Οι ειδήσεις για την ιστορία του Πέτρου μετά την Ανάσταση δεν είναι πολλές και δε μπορούμε να έχουμε ένα διάγραμμα της πορείας του και κανένα σταθερό σημείο για μια σωστή χρονολόγηση. Στην ιστορία της πρώτης Εκκλησίας και πάλι πρωτοστατεί ο Πέτρος στην πρώτη διοικητικού χαρακτήρα πράξη των Αποστόλων, όταν υπέδειξε σε κοινή σύναξη των πιστών να εκλέξουν τον αντικαταστάτη του Ιούδα του Ισκαριώτη. Την ημέρα της Πεντηκοστής πάλι ο Πέτρος σηκώθηκε μαζί με τους άλλους έντεκα Αποστόλους και μίλησε προς το συγκεντρωμένο πλήθος ώστε να πιστέψουν και να βαπτιστούν 3.000.000. Στη συνέχεια ο Πέτρος θεράπευσε κάποιο χωλό στο Ναό, όντας με τον Ιωάννη, μίλησε για δεύτερη φορά προς το πλήθος. Αυτός ο λόγος είχε συνέπεια να οδηγηθεί με τον Ιωάννη στο συνέδριο. Οι Ιουδαίοι και μάλιστα οι Σαδδουκαίοι συνέλαβαν για δεύτερη φορά τον Πέτρο και τον Ιωάννη και τους φυλάκισαν, για να αποφυλακιστούν όμως με θαυμαστό τρόπο.

Μετά από μια μακρά περιοδεία που είχε ξεκινήσει από την Ιουδαία κατά την οποία ο Πέτρος ίδρυσε την Εκκλησία της Αντιόχειας και έκανε κηρύγματα, βαπτίζοντας και χειροτονώντας Επισκόπους σε διάφορα μέρη, αφού πρώτα πέρασε από την Σικελία (όπου χειροτόνησε τους πρώτους Επισκόπους των Συρακουσών και της Κατάνης) κατέληξε στη Ρώμη όπου χειροτόνησε τον άγιο Λίνο πρώτο Επίσκοπο της Ρωμαΐκης Πρωτεύουσας. Εκεί, έμαθε ότι σχεδιαζόταν η σύλληψή του, εξαιτίας των Διώξεων κατά των Χριστιανών, και γι’ αυτό ετοιμαζόταν να φύγει από την πόλη.

Βγαίνοντας από την Ρώμη, είδε τον Χριστό να κινείται προς την αντίθετη κατεύθυνση κρατώντας έναν σταυρό. Ο Πέτρος περίεργος τον ρώτησε “Πού πηγαίνεις Κύριε;/Quo vadis, Domine?” κι Εκείνος του απάντησε “Πηγαίνω στη Ρώμη για να σταυρωθώ ξανά / Romam vado iterum crucifigi”(Πραξ. Απ). Τότε ο Πέτρος κατάλαβε ότι έπρεπε να υπομείνει το μαρτύριο και επιστρέφοντας στη Ρώμη παραδόθηκε.

Μάλιστα, ζήτησε να τον σταυρώσουν ανάποδα, γιατί θεωρούσε τον εαυτό του ανάξιο να υπομείνει μαρτύριο παρόμοιο με αυτό του Χριστού. Μαρτύρησε στις 29 Ιουνίου του έτους 64 ή 67, στο Ιπποδρόμιο του Νέρωνα.

Απόστολος Παύλος: Η βιογραφία του

Ο απόστολος Παύλος, όπως ο ίδιος λέει, γεννήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας, από γονείς ιουδαίους της φυλής Βενιαμίν (Ρωμ. 16:1, Φιλιππ. 3:5). Ο πατέρας του ήταν Ρωμαίος πολίτης το οποίο μπορεί να σημαίνει ότι προερχόταν από τα ανώτερα στρώματα του πληθυσμού της Κιλικίας και ίσως ήταν φαρισαίος ως προς τις θρησκευτικές προτιμήσεις.

Το εβραϊκό όνομα του αποστόλου, ήταν Σαούλ (Σαύλος) αλλά για τους συμπολίτες του εκτός της Συναγωγής ήταν ο Παύλος (Paulus). Η εκπαίδευση και η ανατροφή του υπήρξε αυστηρά ραββινική και εβραϊκή. Η κοινή Εβραϊκή ήταν η γλώσσα που μιλούσαν στο σπίτι του.

Εκτός από τη θεωρητική μόρφωση που έλαβε, έμαθε και την τέχνη του σκηνοποιού, ώστε να εξασφαλίζει τα προς το ζην με ένα χειρωνακτικό επάγγελμα όπως και οι περισσότεροι ραββίνοι. Πιθανόν δηλαδή να έπλεκε ύφασμα που χρησίμευε για σκηνοποιία καθώς η Ταρσός όπως και όλη η Κιλικία, όπως μαρτυρά ο λατινικός όρος Cilicium (=ύφασμα από τρίχα κατσίκας), ήταν τόπος κατασκευής τέτοιων υφασμάτων.

Από διώκτης του Χριστιανισμού, έκανε στη συνέχεια μεταστροφή όχι από την πειθώ κάποιου Αποστόλου ή κήρυκα της νέας πίστης, αλλ’ απ’ ευθείας, από τον ίδιο τον Χριστό ο οποίος τον κάλεσε στο ευαγγελικό έργο και στο αποστολικό αξίωμα.

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Παύλος αποκεφαλίσθηκε χωρίς προηγουμένως να βασανισθεί, καθώς ο νόμος απαγόρευε τους βασανισμούς για τους Ρωμαίους πολίτες.

Το απολυτίκιο των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’.
Οἱ τῶν Ἀποστόλων πρωτόθρονοι, καὶ τῆς Οἰκουμένης διδάσκαλοι, τῷ Δεσπότῃ τῶν ὅλων πρεσβεύσατε, εἰρήνην τῆ οἰκουμένῃ δωρήσασθαι, καὶ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν τὸ μέγα ἔλεος.

Κοντάκιον
Ἦχος β’. Τοὺς ἀσφαλεῖς.
Τοὺς ἀσφαλεῖς καὶ θεοφθόγγους κήρυκας, τὴν κορυφὴν τῶν Μαθητῶν σου Κύριε, προσελάβου εἰς ἀπόλαυσιν, τῶν ἀγαθῶν σου καὶ ἀνάπαυσιν, τοὺς πόνους γὰρ ἐκείνων καὶ τὸν θάνατον, ἐδέξω ὑπὲρ πᾶσαν ὁλοκάρπωσιν, ὁ μόνος γινώσκων τὰ ἐγκάρδια.

Εορτή των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου σήμερα 29/6 και των 12 Αποστόλων αύριο 30/6.

Τι πιο επίκαιρο αφιέρωμα από το συμφωνικό έργο “ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ”, του βραβευμένου παγκοσμίως μουσικοσυνθέτη Σάκη Κουρουπού.

Το irafina.gr εύχεται σε όσους εορτάζουν Χρόνια Πολλά, με υγεία και οικογενειακή ευτυχία.

Πηγές:

attikanet
Γκίνη – Τσοφοπούλου Ελένη, Τα «Μεσόγεια» από την επικράτηση του χριστιανισμού έως την Οθωμανική κατάκτηση, Μεσογαία, Αθήνα 2004, σ. 149 κ. εξ., της ιδίας, “Αρχαιολογικές μαρτυρίες από την ύστερη αρχαιότητα μέχρι τους μεταβυζαντινούς χρόνους στην περιοχή του αεροδρομίου”, έκδ. Υπ. Πολιτισμού-Υπ. Μεταφορών και Επικοινωνιών
Ελευθέριος Π. Αλεξάκης “εθνολογικές παρατηρήσεις στα Κορμπάνια της ΝΑ. Αττικής. (Ανακοίνωση στην εταιρία Μελετών Ν.Α. Αττικής)
Λεύκωμα, ¨Εν Εκκλησίες ευλογείτε τον Θεόν”, έκδοση του συλλόγου “Οι φίλοι της Γνώσης”, Σπάτα 2010
Νικολάου Τούντα, “Σπάτα”, έκδοση Δήμου Σπάτων – 2005
Οι φωτογραφίες είναι από: medicitizen.blogspot, iliaxtida.files.wordpress.com, “Βυζαντινά και μεταβυζαντινά εξωκκλήσια”, ( έκδοση σε μορφή c.d. της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσογαίας, 2009), http://laografia-spata.gr/

Δείτε τις ειδήσεις από την Ανατολική Αττική και όλη την Ελλάδα και όλο τον κόσμο στο irafina.gr.
Κάντε like στη σελίδα του irafina.gr στο Facebook
Ακολούθηστε το irafina.gr στο Twitter

© 2022 - iRafina. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος.

© 2022 - iRafina. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος.