Η αρχαιολογική σκαπάνη, κρύβει πάντα εκπλήξεις. Άλλοτε αναπάντεχα, άλλοτε αναμενόμενα, πάντα όμως με εξαιρετικό ενδιαφέρον, καθώς αποκαλύπτει και συνδέει το παζλ της ιστορίας ενός τόπου, μιας χώρας, της ανθρωπότητας ολόκληρης. Ο ρόλος της αρχαιολογικής υπηρεσίας, καταλυτικός…
Όπως μας έλεγε γνώστης της περιοχής «στο Πικέρμι όποια πέτρα και αν σηκώσεις θα αποκαλυφθεί αρχαιολογικό ενδιαφέρον». Εδώ όμως πρόκειται για κάτι πολύ μεγαλύτερο σύμφωνα με το αποκλειστικό ρεπορτάζ της εφημερίδας Polis, το οποίο αποτελεί μια σημαντική πολιτιστική παρακαταθήκη για ολόκληρη την περιοχή.
Όταν φθάσαμε στο ναΐσκο της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στο Πικέρμι ο ήλιος ήταν λαμπρός, τίποτε δεν μαρτυρούσε το πέρασμα της «Μήδειας».
Το συνεργείο είχε πιάσει και πάλι δουλειά, καδρόνια απλωμένα στο εξωτερικό του ναού πάνω σε ερείπια μια περασμένης εποχής. Η πρόοδος των εργασιών μεγάλη, όμως μένουν πολλά πράγματα να γίνουν και τούτο διότι όλο και περισσότερα σημαντικά ευρήματα έρχονται στο φως.
Το χρονικό και οι ανακαλύψεις
Όλα ξεκίνησαν όταν η δημοτική αρχή διαπίστωσε ότι το εμβληματικό εκκλησάκι ήταν έτοιμο να καταρρεύσει και ειδικότερα το τμήμα της σκεπής του.
«Αυτός ήταν και ο λόγος που ξεκινήσαμε την προσπάθεια. Η στέγη ήταν το σημείο που εμείς ως Δημοτική αρχή εντοπίσαμε ότι έπρεπε να γίνει άμεσα επέμβαση γιατί θα κατέρρεε. Από εκεί ξεκίνησε και ακολούθως βρεθήκαμε μπροστά στον πλούτο των ευρημάτων. Εδώ αποκαλύφθηκε πολύ μεγαλύτερο εύρος ευρημάτων από αυτό που είχαμε στο μυαλό μας όταν ξεκινάγαμε» μας λέει ο Δήμαρχος Ευάγγελος Μπουρνούς.
Άρα, θα λέγαμε, εμείς ότι αξίζει ο κόπος της αναμονής και της επιμονής, για ένα έργο που ξεκίνησε με στόχο την αναστύλωση του ναού με πρωτοβουλία της δημοτικής αρχής και χορηγία του Αθανάσιου Μαρτίνου, και έχει εξελιχθεί σε σημαντικής αξίας αρχαιολογική έρευνα.
Τα ευρήματα είναι πολλά και σημαντικά.Πιο σημαντικό όμως απ’ όλα είναι ότι καταρχάς ο ναΐσκος όχι μόνο θα εξακολουθήσει να υπάρχει αλλά μόλις ολοκληρωθεί το έργο θα τον κοσμούν νέες τοιχογραφίες που αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια των εργασιών.
Υπάρχει μια τοιχογραφία που χρονολογείται περίπου στο 1500, αν και ο ναός (ο τρίτος κατά σειρά που οικοδομήθηκε στο ίδιο σημείο) χρονολογείται περίπου στο 1200. Για όλα αυτά όμως θα «μιλήσουν» τα ευρήματα τα οποία ήδη εξετάζονται και σύντομα θα γνωρίζουμε την ακριβή τους χρονολογική υπόσταση.
Εξάλλου ο ναός μετά την αποκατάσταση του θα λειτουργεί κανονικά και θα μπορούν οι πολίτες να χαρούν από κοντά τις σπουδαίες τοιχογραφίες.
Προς το παρόν οι σκαλωσιές που έχουν τοποθετηθεί εντός του ναού, λειτουργούν ως υποστυλώματα έως ότου ολοκληρωθούν οι εργασίες των αρχαιολογικών ερευνών και κατόπιν να προχωρήσει η αναστήλωση. Και έτσι όμως από τους τοίχους ξεπροβάλουν αγιογραφίες που αποπνέουν αυθεντικότητα, πολιτισμό και ιστορία.
Οι εν λόγω τοιχογραφίες έχουν καλυφθεί ώστε να προστατεύονται ή μην επηρεάζονται από τις εργασίες, ενώ ήδη σε ορισμένα σημεία έχει γίνει η επιχωμάτωση αφού πρώτα ασφαλώς αφαιρέθηκαν οι ανακαλύψεις.
Η πλούσια ιστορία του ναού Μεταμόρφωση του Σωτήρα
Σύμφωνα με αρχαιολογικά ευρήματα ο συγκεκριμένος χώρος εξυπηρετούσε θρησκευτικές τελετές εδώ και 2.500 χιλιάδες χρόνια Στο διάστημα αυτό και πριν ο ναός πάρει τη σημερινή του μορφή προϋπήρξαν τρεις ναοί.
Ο πρώτος κατά χρονολογική σειρά εκτιμάται ότι οικοδομήθηκε στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. Ήταν ναός μικρός διαστάσεων βρισκόταν στο κέντρο του αρχαίου δήμου «Τείθρα» και σύμφωνα με στοιχεία από αρχαία επιγραφή που βρέθηκε στην περιοχή πιθανολογείται πώς εκεί λατρευόταν ο Θεός Δίας.
Ο δεύτερος ναός ήταν μεγαλύτερος σε μέγεθος και οικοδομήθηκε περίπου στα ρωμαϊκά χρόνια. Σύμφωνα με τα ευρήματα τη συγκεκριμένη περίοδο λατρευόταν εκεί η Θεά Ίσιδα. Τα αίτια της καταστροφής του δεν έχουν γίνει γνωστά.
Ο τρίτος κατά σειρά ναός οικοδομήθηκε στην ίδια θέση με τον δεύτερο κατά τη βυζαντινή περίοδο στο όνομα του Παντοκράτορα Χριστού. Ορισμένες τοιχογραφίες και ανάγλυφα διακοσμητικά από μάρμαρο σώζονται ακόμη και σήμερα σχεδόν 4 αιώνες μετά την καταστροφή του ναού από πειρατές κάπου ανάμεσα στα τέλη του 16ου και μέσα του 17ου αιώνα. Η εικονογράφηση του ναού έγινε το 1548 από αγιογράφο πιθανότατα της Μακεδονικής σχολής.
Εικονίζονται ο Άγιος Δημήτριος, η Παναγία Οδηγήτρια, η Αγία Παρασκευή, ο Προφήτης Ηλίας, ο Άγιος Γεώργιος, Αγιος Νικόλαος ο Νέος και η Ζωοδόχος Πηγή.
Ο ναός απέκτησε τη σημερινή του μορφή γύρω στα 1850 έως 1855. Οικοδομήθηκε πάνω στα ερείπια του Βυζαντινού Ναού από τους μοναχούς της Μονής Πετράκη, της οποίας ήταν μετόχι, με τη συμβολή των κατοίκων του Πικερμίου. Έχει μήκος 6,25 μέτρα, πλάτος 6,52 μέτρα, και ύψος 3,5 μέτρα, και αρχιτεκτονικά έχει χαρακτηριστεί σταυροειδής εγγεγραμμένος.
Κάποιες επιδιορθώσεις στο ναό έγιναν το 1924 από τον γαιοκτήμονα Αλέξανδρο Σκουζέ ενώ το 1930 ο ναός αναγνωρίστηκε ως ενορία Μεταμόρφωσης του Σωτήρος από τη Μητρόπολη Αττικής και Μεγαρίδος.
Πηγή: Εφημερίδα Polis
