Ένας αιώνας συμπληρώθηκε φέτος από τη Μικρασιατική Καταστροφή και η θλιβερή επέτειος δίνει την αφορμή για να δούμε ξανά τα γεγονότα, να επαναπροσδιορίσουμε ορισμένα πράγματα, να προβληματιστούμε και να αναστοχαστούμε.
Αποτελεί επίσης σημαντική ευκαιρία για να μιλήσουμε για αυτά και στις νεότερες γενιές, στα παιδιά μας. Να τα φέρουμε σε επαφή με τα γεγονότα της Καταστροφής, τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνισμού, δίνοντας έναυσμα για περαιτέρω συζήτηση.
100 χρόνια από την εθνική καταστροφή, τον ξεριζωμό ενός εκατομμυρίου και πλέον Ελλήνων που άφησε τραγικό αποτύπωμα. Είναι μια επέτειος διαφορετική, συναισθηματικά φορτισμένη. Είναι μια επέτειος μνήμης.
Ο καλύτερος τρόπος για να μιλήσουμε στα παιδιά μας ακόμη και για τα πιο δύσκολα θέματα είναι τα βιβλία.
Μέλη και Μελέκ, Βάνα Μαυρίδου
Εικονογράφηση: Ρένια Μεταλληνού (Ηλικίες: 8+)
Η Μέλη αγαπάει πολύ την κούκλα της, τη Μελέκ. Την έχει φτιάξει η γιαγιά της και δεν την αποχωρίζεται ποτέ… Ωστόσο, κάποιες φορές, οι συνθήκες ανατρέπουν τα πάντα γύρω μας…
Τον Σεπτέμβρη του 1922, η Μέλη θα μάθει να ζει χωρίς τη Μελέκ, μακριά από το σπίτι της και από τα αγαπημένα της πρόσωπα…
Όλα όσα θεωρούσα αυτονόητα, όλα εκείνα τα πράγματα που ήταν πάντα δεδομένα για μένα, τώρα έμοιαζαν μακρινή ανάμνηση. Αντί για παιχνίδια είχα μόνο κάτι στρογγυλά μαύρα βότσαλα που μάζεψα στην παραλία. Όχι, αυτά δεν ήταν παιχνίδια. Αντί για το άνετο δωμάτιό μου, είχα μόνο μια μικρή γωνιά στο μεγάλο δωμάτιο που κοιμόμαστε όλοι μαζί και οι γονείς μου αποκαλούσαν σπίτι. Όχι, αυτό δεν ήταν σπίτι. Αντί για τη Μελέκ είχα ένα ξεσκισμένο κομμάτι ύφασμα από τη μωρουδιακή κουβέρτα μου, που στα κρυφά είχε βάλει η μαμά στην τσέπη του φορέματός της. Όχι, αυτή δεν ήταν η κούκλα μου κι εγώ δεν ήμουν πια μωρό.
Είχα καταλάβει από τόσο μικρή πως το μεγαλύτερο λάθος που μπορούμε να κάνουμε είναι να νομίζουμε πως όσα έχουμε μας ανήκουν για πάντα. Βαριά αλήθεια για να τη σηκώνει ένα μικρό κορίτσι.
Με δυσκολία κατάφερα να κάνω κάποιους φίλους στο νησί, γιατί τα περισσότερα παιδιά με φώναζαν τουρκάκι, προσφυγάκι ή ξένη. Αυτό στ’ αλήθεια δεν το άντεχα. Στο σχολείο ήμουν απομονωμένη και συχνά πυκνά γινόμουν περίγελος των παιδιών.
Ο δάσκαλος δεν με προστάτευσε ποτέ, μα έμαθα να υπερασπίζομαι μόνη μου τον εαυτό μου. Δεν είχα κάνει τίποτα κακό. Δεν είχα φταίξει και δεν μου άξιζε αυτό που περνούσα. Από το Αϊδίνιο μας είχαν διώξει γιατί μιλούσαμε ελληνικά, και στο νησί δεν μας ήθελαν γιατί νόμιζαν ότι μιλάμε τουρκικά. ΠΑΡΑΛΟΓΟ ΚΑΙ ΑΔΙΚΟ ΜΑΖΙ.
Μέσα στην καρδιά της όμως –και στη δική της και στης Μελέκ– θα ζει πάντα η αγάπη. Και μια αγάπη αληθινή μπορεί να δώσει ξανά ζωή σε όλα…
Το βιβλίο Μέλη και Μελέκ μέσα από τη μυθοπλασία περνά μηνύματα, αλλά και φέρνει τα παιδιά σε επαφή με το παρελθόν. Δεν πρόκειται για ιστορικές ή εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, αλλά κυρίως για μια κοινωνική προσέγγιση των γεγονότων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Μια ιστορία μνήμης και ανθρωπιάς.
Ελευθέριος Βενιζέλος – Ακολουθώντας τα βήματά του στην Ιστορία, Μάρω Βασιλειάδου
Εικονογράφηση: Θέντα Μιμηλάκη (Ηλικίες: 10+)
Επιστημονική επιμέλεια: Κωστής Γκοτσίνας.
Σε συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος»
Σεπτέμβριος 1922
Ο ελληνικός στρατός ηττήθηκε από τον τουρκικό στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Τον Αύγουστο του 1922, οι στρατιώτες, υποχωρώντας, έφτασαν στη Σμύρνη. Τους ακολουθούσαν χιλιάδες πρόσφυγες. Στις 9 Σεπτεμβρίου η Σμύρνη καταλήφθηκε από τον τουρκικό στρατό.
Ο φανατισμός του αγριεμένου όχλου οδήγησε σε φοβερή βία. Οι χριστιανοί καταδιώχθηκαν και πολλοί δολοφονήθηκαν. Στις προκυμαίες εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι –κυρίως γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι– προσπαθούσαν να επιβιβαστούν στα πλοία για να σωθούν. Κάποιοι τα κατάφεραν εγκαταλείποντας τα σπίτια και τις περιουσίες τους. Περίπου 300.000 έφυγαν από τη Σμύρνη τότε, πρόσφυγες που ταξίδευαν για την Ελλάδα. Η μεγάλη πυρκαγιά, η οποία οι ιστορικοί λένε ότι δεν άναψε τυχαία, έκαιγε την πόλη επί τέσσερις ημέρες. Όταν έσβησε, η Σμύρνη είχε σχεδόν καταστραφεί.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος όσο διαρκούσε η Μικρασιατική Εκστρατεία, ζούσε στο Παρίσι. Από εκεί έστελνε επιστολές στην ελληνική κυβέρνηση και στους συνεργάτες του στο Κόμμα Φιλελευθέρων με συμβουλές για τον πόλεμο. Επίσης συναντούσε ξένους πολιτικούς και διπλωμάτες. «Δεν θα ξεχάσω ποτέ την απελπισία του τον Σεπτέμβριο του 1922, όταν έμαθε την ήττα των Ελλήνων», έγραψε η Έλενα Βενιζέλου στο βιβλίο με τις αναμνήσεις της.
Μετά την ήττα στη Μικρά Ασία, ένα τεράστιο προσφυγικό κύμα έφτασε στην Ελλάδα, περίπου 1.200.000 άνθρωποι. Ήταν πολλές γυναίκες, ηλικιωμένοι και παιδιά, αρκετά από αυτά ορφανά· κόσμος φτωχός, πεινασμένος, ταλαιπωρημένος, ξεριζωμένος από τον τόπο του. Πού θα έμεναν, τι θα έτρωγαν, πώς θα γλίτωναν από τις αρρώστιες, αφού ζούσαν σε πολύ άσχημες συνθήκες; Και αργότερα, πού θα έβρισκαν δουλειά για να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους;
Η δημοσιογράφος Μάρω Βασιλειάδου δημιούργησε μια συναρπαστική βιογραφία του Ελευθέριου Βενιζέλου, η πρώτη για παιδιά και νέους· μια βιογραφία που ζωντανεύει στιγμιότυπα από τη συναρπαστική ζωή του και αφηγείται με απλό τρόπο τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα που δημιούργησαν τον μύθο του.
