Η Τοπική Αυτοδιοίκηση Α’ Βαθμού, δηλαδή οι Δήμοι της χώρας αντιμετωπίζουν έντονα τις συνέπειες της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης. Με ορόσημο την ριζική αλλαγή που σηματοδότησε ο Νόμος Καλλικράτη (N. 3852) το 2010, οι Διοικήσεις των Δήμων είχαν να αντιμετωπίσουν τη ραγδαία αύξηση των αρμοδιοτήτων που τους δόθηκαν, με την ταυτόχρονη όμως παρακράτηση από το κράτος των πόρων που έπρεπε να τους διατεθούν. Για να γίνει κατανοητό αυτό, με το Νόμο Καλλικράτη δόθηκαν σημαντικές νέες αρμοδιότητες στους Δήμους, που μέχρι τότε ασκούνταν από τα επιμέρους Υπουργεία. Οι πόροι όμως όμως που έπρεπε να μεταφερθούν από τον προυπολιγισμό του εκάστοτε Υπουργείου, ουδέποτε μεταφέρθηκαν στους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ) που δίνονται στους Δήμους.
Εάν σε αυτό προσθέσουμε την δεκαετή οικονομική κρίση που ακολούθησε, οι Δήμοι στην αυγή της τρέχουσας δεκαετίας είχαν να αντιμετωπίσουν θέματα κοινωνικής συνοχής, και συντήρησης κρίσιμων υποδομών, με ελλειμματικό ταμείο και με ποσοτικά ανεπαρκές προσωπικό. Με στοιχεία του 2016 τα φορολογικά έσοδα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν μόλις 1,37%, πολύ χαμηλό σε σχέση με το μ.ο. της ΕΕ, και το οποίο κατατάσσει τη χώρα μας στην 14η θέση από τις 19 χώρες της ΕΕ για τις οποίες υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία( Μελέτη Τριετής Στρατηγική Μεταρρυθμίσεων στην ΤΑ, ΙΤΑ 7/2016, Πηγή ΟΟΣΑ – 19/02/2016) . Αλλά και στην ποσοστιαία συμμετοχή των Ανταποδοτικών Τελών στο σύνολο των Ενοποιημένων Κυβερνητικών Εσόδων, η Ελλάδα καταλαμβάνει την τελευταία θέση (0,66%) στην ΕΕ (στην πρώτη είναι η Φινλανδία με 9,73%).
Περαιτέρω, η εμφάνιση και εξάπλωση του COVID-19 και η επικράτηση της πανδημίας για περισσότερα από δύο χρόνια δημιούργησε ειδικά για τους δήμους ένα εκρηκτικό μείγμα. Αιτία η διαρκώς εντεινόμενη οικονομική αδυναμία των νοικοκυριών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων να είναι ενήμεροι στις οικονομικές τους υποχρεώσεις, κυρίως όσον αφορά τα δημοτικά τέλη και φόρους. Αποτέλεσμα, μέσα στο 2021 τα έσοδα των Δήμων που προορίζονται για λειτουργικές δαπάνες να είναι μειωμένα σε ποσοστό που προσεγγίζει το 50% όσον αφορά τα ιδία έσοδα που προέρχονται από την είσπραξη δημοτικών φόρων και τελών.
Σαν πραγματικό κερασάκι στην τούρτα εμφανίστηκε τους τελευταίους μήνες η τεράστια ενεργειακή κρίση με τις πολλαπλές συνέπειές της σε διάφορα επίπεδα. Πέρα από την τεράστια αύξηση των λειτουργικών δαπανών των Δήμων (ενέργεια για αντλιοστάσια ύδρευσης, δημοτικό φωτισμό, καύσιμα για διαχείριση απορριμμάτων κλπ), οι Δήμοι έχουν να αντιμετωπίσουν μια ακόμα εντονότερη «στάση» πληρωμών από τους δημότες, κατοίκους και επαγγελματίες.
Στο πλαίσιο αυτό, οι Δήμοι λοιπόν εκτός από τα παρακρατηθέντα έσοδα από το κράτος -των οποίων η απόδοση δεν έχει καν προσδιοριστεί-, έχουν να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση όπου μόλις ένα πολύ μικρό ποσοστό εσόδων έχει εισπραχθεί από τα έσοδα που έχουν βεβαιωθεί για είσπραξη. Με τόσο μικρή εισπραξιμότητα, η κατάσταση είναι δραματική με συνέπειες για την καθημερινότητα των πολιτών σε κάθε τοπική κοινωνία. Το πρόβλημα είναι εντονότερο σε υπηρεσίες ηλεκτροφωτισμού, συντήρησης πρασίνου και ύδρευσης – αποχέτευσης, όπου ένα μεγάλο ποσοστό των πολιτών δεν πληρώνουν για τις υπηρεσίες (κακές, μέτριες ή καλές) που ανταποδοτικά τους παρέχονται.
Οι Δήμοι δεν έχουν δυνατότητα και τον μηχανισμό να προχωρήσουν σε είσπραξη των ποσών αυτών, και πλέον το πρόβλημα έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις. Κάποιοι δε μικροί Δήμοι δεν έχουν ούτε καν το μίνιμουμ προσωπικό και υποδομή για να βεβαιώσουν κάποια από τα έσοδα, όπως το Τέλος Ακίνητης Περιουσίας, δημιουργώντας προσκόμματα και στην τοπική ανάπτυξη. Στο πλαίσιο αυτό μία ενδεδειγμένη λύση θα ήταν η είσπραξη των ποσών αυτών μέσω μεταφοράς αυτών στην κεντρική φορολογική αρχή, δηλαδή τις Δ.Ο.Υ. Ήδη στο πλαίσιο της φορολογικής αποκέντρωσης και της μεταρρύθμισης του ευρύτερου δημόσιου τομέα, είναι καταγεγραμμένη και τεκμηριωμένη η άποψη της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος για σύνδεση της είσπραξης των φορολογικών εσόδων με τις Οικονομικές Υπηρεσίες των Δήμων, τη λεγόμενη φορολογική αποκέντρωση. Το σχετικό θέμα έχει εισέλθει στην ατζέντα και της κεντρικής κυβέρνησης (σύνδεση ΕΝΦΙΑ με ΤΑ). Όμως, μέχρι το χρονικό σημείο που θα καταστεί εφικτή η μεγάλη αυτή μεταρρύθμιση, καθήκον μας είναι να υποδείξουμε άμεσες λύσεις που θα επιτρέψουν στους Δήμους να λειτουργήσουν και να παρέχουν τις υπηρεσίες τους στις δυσμενείς αυτές εποχές. Οι ανείσπρακτες απαιτήσεις των Δήμων θα μπορούσαν να μεταφερθούν ως απαίτηση στο Κεντρικό Κράτος, το οποίο θα τις αντιμετωπίσει με έναν κοινωνικά αποδεκτό τρόπο με δίκαιες ελαφρύνσεις και σταθερή πολιτική είσπραξης. Με τον τρόπο αυτό, οι Δήμοι, ή όσοι από αυτούς το επιθυμούν, θα εισπράξουν ένα ποσοστό 70-80% των ανείσπρακτων εσόδων τους, με το υπόλοιπο ποσοστό να κατανέμεται ως ελάφρυνση στους δημότες ή/και ως έσοδο διαχείρισης σε μία ευέλικτη, κρατικά ελεγχόμενη υπηρεσία διαχείρισης των δημοτικών εσόδων. Η διαδικασία αυτής της είσπραξης θα μπορεί να υλοποιείται και για περιπτώσεις βεβαίωσης νέων ανταποδοτικών κυρίως εσόδων για τους Δήμους.
Οι συνθήκες είναι ώριμες, και οι τοπικές κοινωνίες δικαιούνται παρεχόμενες ανταποδοτικές ποιοτικές υπηρεσίες. Μία λύση στην κατεύθυνση αυτή είναι καινοτόμα, κοινωνικά υπεύθυνη και πραγματικά φιλελεύθερη.
Η προτεινόμενη λύση της εκχώρησης της είσπραξης των –ανταποδοτικών κυρίως- εσόδων των Δήμων θα είναι κοινωνικά δίκαιη, αφού όλοι οι (και όχι κάποιοι) αποδέκτες των υπηρεσιών αλλά και οι κάτοικοι-δημότες θα πληρώνουν για τις υπηρεσίες των Δήμων με ισότιμο και δίκαιο τρόπο. Ταυτόχρονα θα ενδυναμώσει σημαντικά την βιωσιμότητα των Δήμων, χωρίς επιπρόσθετες φορολογικές επιβαρύνσεις για τους πολίτες/επιχειρήσεις, με σημαντικά οφέλη για την τοπική ανάπτυξη.
Ευάγγελος Μπουρνούς
Δήμαρχος Ραφήνας Πικερμίου
Πηγή: powergame.gr
