Το Δ´ Τμήμα του ΣτΕ αναγνωρίζει ως σύννομη την επέμβαση του Δημοσίου στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας επί ιδιωτικών νήσων και νησίδων που έχουν χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικές ζώνες, όσον αφορά τη σύναψη εμπράγματων και ενοχικών δικαιοπραξιών εν ζωή. Σημειώνει ωστόσο ότι δεν θίγονται οι λοιπές εξουσίες του ιδιώτη ιδιοκτήτη για χρήση και κάρπωση από τον ίδιο του ακινήτου ενώ διατηρεί το δικαίωμα αποκατάστασης ενδεχόμενης ζημίας του.
Έχασε τη « μάχη» στο Συμβούλιο της Επικρατείας η ιδιοκτήτρια οικογένεια του νησιού Πάτροκλος κατά της Κοινής Υπουργικής Απόφασης( ΚΥΑ) του 2015 με την οποία χαρακτηρίστηκε όλο το νησί αρχαιολογικός χώρος. Ο εν λόγω χαρακτηρισμός, κατά το Δ´ Τμήμα του Ανώτατου Δικαστηρίου, απαγορεύει κάθε είδους δικαιοπραξία. Ωστόσο όπως επισημαίνεται «ο ιδιώτης ιδιοκτήτης διατηρεί το δικαίωμα αποκατάστασης, κατά την κείμενη νομοθεσία της ενδεχόμενης ζημίας του».
Σημειώνεται ότι η αντικειμενική αξία του νησιού έχει υπολογιστεί σε ποσό που κυμαίνεται γύρω στα 200 εκ. ευρώ με τους ιδιοκτήτες να ζητούν από το Δημόσιο αποζημίωση ύψους 392.400.000 εκ. ευρώ εφόσον αυτό συνεχίζει να απαγορεύει την πώληση και τη μεταβίβαση της κυριότητά του.
Που «σκοντάφτει»
Ο Πάτροκλος ή Γαιδουρονήσι βρίσκεται απέναντι από το 59ο χιλιόμετρο της λεωφόρου Αθηνών-Σουνίου, μόλις 850 μέτρα από την ξηρά και ουκ ολίγες φορές εδώ και αρκετά χρόνια, διάφοροι επενδυτές έχουν επιδείξει ενδιαφέρον για την αξιοποίησή του. Χωρίς αποτέλεσμα όμως.
Οι ιδιοκτήτες, στις προσφυγές που έχουν κάνει κατά καιρούς στη Δικαιοσύνη υποστηρίζουν ότι θίγονται υπέρμετρα τα περιουσιακά τους δικαιώματα, κατά παράβαση του Συντάγματος και διεθνών συμβάσεων που προστατεύουν την ιδιοκτησία. Κι αυτό γιατί επιχειρείται απόλυτη δέσμευση και αδρανοποίηση του ακινήτου, με τρόπο που ισοδυναμεί με απαλλοτρίωση, χωρίς όμως να έχει καταβληθεί η παραμικρή αποζημίωση, παρόλο που θεωρείται όλο το νησί αρχαιολογικός χώρος και ιστορικός τόπος απόλυτης προστασίας επειδή σώζονται οχυρωμένο στρατόπεδο (Πατρόκλου Χάραξ), δηλαδή «λείψανα οχύρωσης που κατασκευάστηκε από τον στρατηγό του Πτολεμαίου Β’ Πάτροκλο», και αγρόκτημα με πύργο κλασικών χρόνων, με συνέπεια να εμποδίζεται παντού η δόμηση.
Στις αναφορές τους προς το Δημόσιο και στις προσφυγές τους στη Δικαιοσύνη, οι ιδιοκτήτες επισημαίνουν ότι εδώ και 35 περίπου χρόνια η οικογένεια προσπαθεί να προχωρήσει σε πώληση χωρίς αποτέλεσμα λόγω των κατά καιρούς μέτρων της πολιτείας που χαρακτήρισε από το 1982 σταδιακά τη νήσο Πάτροκλο ως αρχαιολογικό χώρο, ιστορικό τόπο, τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, επιβάλλοντας αργότερα απαγόρευση δόμησης και αλλοίωσης του εδάφους (1995-98), μέχρι την υπουργική απόφαση του 2015 που εμποδίζει -λόγω αρχαιολογικών χώρων- την πώληση, μίσθωση κ.λπ. ιδιωτικών νησιών.
Η απόφαση
Όπως όμως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο σκεπτικό του Δικαστηρίου: «Προς εξυπηρέτηση των προεκτιθέμενων πρόδηλων και σοβαρών σκοπών δημοσίου συμφέροντος, με τη διάταξη του άρθρου 28 παρ. 1 του ν. 1892/1990, όπως εξειδικεύεται με τις διατάξεις της κατ’ εξουσιοδότηση εκδοθείσης προσβαλλόμενης ΚΥΑ, θεσπίζεται σύστημα προληπτικού ελέγχου των συναλλαγών στην ακίνητη ιδιοκτησία ιδιώτη, φυσικού ή νομικού προσώπου, που αφορά τις οπουδήποτε ευρισκόμενες εντός της επικράτειας ιδιωτικές νήσους και νησίδες και τα επ’ αυτών ιδιωτικά ακίνητα, με την υπαγωγή σε καθεστώς αδειοδότησης των σχετικών, εμπράγματων και ενοχικών, δικαιοπραξιών εν ζωή.
Παράλληλα, η κατ’ εξουσιοδότηση νομίμως τεθείσα διάταξη του άρθρου 3 παρ. 1 περ. η της ως άνω ΚΥΑ, σύμφωνα με την οποία ο καθορισμός ιδιωτικών νήσων και νησίδων ως αρχαιολογικών ζωνών αποτελεί αρνητική προϋπόθεση κωλύουσα τη χορήγηση της άδειας για λόγους αντικειμενικούς εισάγει, μεταξύ λοιπών περιοριστικώς προβλεπόμενων στο άρθρο αυτό περιπτώσεων, εξαίρεση από τον ως άνω θεσπιζόμενο κανόνα της επιτρεπτής, κατόπιν αδειοδότησης, σύναψης δικαιοπραξιών εν ζωή, με την απαγόρευση σύναψης των εν λόγω δικαιοπραξιών, εφόσον αυτές έχουν ως αντικείμενο τη σύσταση εμπράγματων ή ενοχικών δικαιωμάτων σε ιδιωτικές νήσους και νησίδες της ανωτέρω κατηγορίας καθώς και σε επ’ αυτών ακίνητα.
Η προβλεπόμενη αυτή επέμβαση στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας επί ιδιωτικών νήσων και νησίδων που έχουν χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικές ζώνες, όσον αφορά τη σύναψη εμπράγματων και ενοχικών δικαιοπραξιών εν ζωή, θεμιτώς περιορίζει την εξουσία του ιδιοκτήτη, χωρίς, ωστόσο, να θίγει τις λοιπές εξουσίες που απορρέουν από το εμπράγματο δικαίωμα της κυριότητας και αφορούν την, υπό τους όρους που θέτει η νομοθεσία, χρήση και κάρπωση από τον ίδιο του ακινήτου κατά τον προορισμό του καθώς και τη διενέργεια δικαιοπραξιών αιτία θανάτου. Και τούτο διότι η εν λόγω κανονιστική ρύθμιση του άρθρου 3 παρ. 1 περ. η της Φ.110/3/ 330340/Σ.120/2014 κοινής υπουργικής απόφασης υπαγορεύεται, όπως ευθέως συνάγεται από το περιεχόμενό της, από την ανάγκη αυξημένης προστασίας των αρχαιολογικών ζωνών, η οποία έχει αναχθεί σε αντικείμενο έντονου κρατικού ενδιαφέροντος, και δικαιολογείται επαρκώς από μείζονος σπουδαιότητας λόγο δημοσίου συμφέροντος αναγόμενο στη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής του καθεστώτος αυξημένης προστασίας τους σε οριζόμενες ως αρχαιολογικές ζώνες ιδιωτικές νήσους και νησίδες, οι οποίες αποτελούν περιοχές με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (νησιωτικός χαρακτήρας και αρχαιολογική σημασία) κρίσιμα εξ απόψεως τόσον εθνικής ασφάλειας όσο και δημόσιας τάξης.
Εξάλλου, ο ιδιώτης ιδιοκτήτης διατηρεί το δικαίωμα αποκατάστασης, κατά την κείμενη νομοθεσία της ενδεχόμενης ζημίας του. Ενόψει αυτών, η προαναφερόμενη ρύθμιση του άρθρου 3 παρ. 1 περ. η της προσβαλλόμενης ΚΥΑ δεν αντίκειται στις προστατευτικές της ιδιοκτησίας διατάξεις του άρθρου 17 του Συντάγματος και του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (Π.Π.Π.) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (Ε.Σ.Δ.Α.), που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν.δ. 53/1974 (Α΄ 256), ούτε αντιβαίνει στη διάταξη του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματος περί προστασίας της οικονομικής και, ειδικότερα, της συμβατικής ελευθερίας. Περαιτέρω, το επιβαλλόμενο με την εν λόγω ρύθμιση μέτρο της απαγόρευσης εμπράγματων και ενοχικών δικαιοπραξιών εν ζωή προκειμένου περί ιδιωτικών νήσων και νησίδων καθοριζόμενων ως αρχαιολογικών ζωνών -ως προς τις οποίες, άλλωστε, το δικαίωμα ιδιωτικής ιδιοκτησίας, και όταν υφίσταται, τελεί υπό λίαν σοβαρούς περιορισμούς, ενόψει της κατά προορισμό χρήσης αυτών- δεν παραβιάζει τη συνταγματικώς κατοχυρωμένη αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 εδ. τέταρτο), διότι, ενόψει όσων έχουν ήδη εκτεθεί, παρίσταται πρόσφορο και αναγκαίο για την επίτευξη του ως άνω σκοπού δημοσίου συμφέροντος που επιδιώκει, δεν είναι δε δυσανάλογο, και μάλιστα προδήλως, σε σχέση προς αυτόν. Συνεπώς, κατόπιν τούτων, πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμοι όλοι οι περί του αντιθέτου προβαλλόμενοι λόγοι ακυρώσεως».
dikastiko.gr
