27 Απριλίου 1941 γίνεται η εισβολή των Γερμανών στην Αθήνα, και διαβάζουμε σχετικό απόσπασμα από το ιστορικό μυθιστόρημα του Στέφανου Δάνδολου, ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ, για τη στιγμή που η μεγάλη συγγραφέας Πηνελόπη Δέλτα ενημερώνεται για το γεγονός.
Κυρία Δέλτα
Κυριακή 27 Απριλίου 1941
Ώρα 9:20
Ο κύριος Δέλτα έχει καθίσει στην άκρη του καναπέ και περιγράφει στις δύο γυναίκες αυτά που συμβαίνουν στην Αθήνα, σύμφωνα με τα όσα του μετέφεραν οι συνομιλητές του στα τελευταία τηλεφωνήματα εδώ και στο σπίτι του Κριεζή.
Στις οκτώ ακριβώς φάνηκαν τα πρώτα οχήματα της 2ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας. «Ο Αλέξης Ρήγας τούς είδε στην Πλατεία Αμερικής. Οδηγούσαν αυτές τις μοτοσικλέτες με το καλάθι στο πλάι και το πολυβόλο. Από πίσω έρχονταν ελαφρά τεθωρακισμένα, που είχαν στο καπό στερεωμένη τη γερμανική σημαία».
Ένας άλλος φίλος, ο Γρηγόρης Στασινός, βρισκόταν στο ύψος του ξενοδοχείου Σίτι Πάλας, επί της Σταδίου.
«Άκουσε έναν φοβερό θόρυβο μηχανής. Γύρισε να κοιτάξει. Μια γκρίζα στρατιωτική μοτοσικλέτα ανέβαινε από την περιοχή της Ομονοίας με κατεύθυνση την Πλατεία Συντάγματος. Πέρασε από μπροστά του. Ο οδηγός δεν κινούσε το βλέμμα του τριγύρω. Τα μάτια του ήταν καρφωμένα στην ευθεία του δρόμου. Πίσω από το κάθισμά του ήταν διπλωμένη μια κόκκινη σημαία με εμφανή τη μαύρη σβάστικα».
Ο κόσμος είναι κλεισμένος στα σπίτια του. Οι Γερμανοί μπήκαν σε μια έρημη πόλη.
«Ο Γιώργος Τάτσης άκουσε τις μπότες τους να χτυπούν στον δρόμο μέσα από τα κλειστά παντζούρια του σπιτιού του στην Ερμού. Άκουσε και το βουητό του τανκ».
Ούτε πλήθη στα πεζοδρόμια ούτε χειροκροτήματα, «εν αντιθέσει με το Παρίσι». Ελάχιστοι άνθρωποι βρίσκονται αυτή την ώρα έξω.
«Τους υποδεχτήκαμε με την περιφρόνηση που τους αξίζει, Πένη. Ο λαός δεν έπεσε στα γόνατα. Δε ζήτησε οίκτο. Υπήρξαν κάποιοι που χειροκρότησαν, αλλά αυτοί ήταν γερμανικής καταγωγής ή υπάλληλοι της πρεσβείας τους».
Μια από τις μηχανοκίνητες φάλαγγες κατηφόρισε την Ακαδημίας και μπήκε στην Πλατεία Κάνιγγος. Σταμάτησε. Οι Γερμανοί στρατιώτες αποβιβάστηκαν από τα άρματα και όρμησαν στις νεραντζιές. Έκοβαν τις φλούδες των φρούτων, νομίζοντας μάλλον ότι είναι πορτοκάλια, και ύστερα τα έφτυναν αποδοκιμάζοντας με φωνές την πικρή τους γεύση.
Τελικά η κύρια πομπή των εισβολέων μπήκε από τη λεωφόρο Κηφισίας στην οδό Βασιλίσσης Σοφίας, πέρασε μπροστά από το Μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη και από κει έφτασε στην Ακρόπολη, όπου κάποιος ίλαρχος Γιακόμπι –ο άνθρωπος που πριν από λίγα λεπτά είχε εκφωνήσει το ραδιοφωνικό μήνυμα στα γερμανικά– υπέστειλε τη γαλανόλευκη και στη θέση της ύψωσε τη σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό.
Η Μαριάνθη ξεσπάει. «Και ο καημένος ο φρουρός έπεσε από τον βράχο μην αντέχοντας την ντροπή! Το άμοιρο το Ελληνόπουλο! Να του τύχει τέτοια στιγμή στη ζωή του».
«Ακούστηκε ότι πήδηξε στον γκρεμό τυλιγμένος με τη σημαία», σημειώνει ο κύριος Δέλτα.
«Θεέ μου…» ψελλίζει η Μαριάνθη.
Το ραδιόφωνο έχει πάψει να μεταδίδει ειδήσεις. Κάτι μονότονες σονάτες διαδέχονται η μία την άλλη.
Η κυρία Δέλτα έχει κουραστεί. Δεν αντέχει άλλα λόγια, άλλους ήχους, άλλες φωνές.
Ο κύριος Δέλτα συνεχίζει την αφήγησή του.
Μέχρι στιγμής η σβάστικα, πλην της Ακρόπολης και του Δημαρχείου, έχει υψωθεί στη Γερμανική Πρεσβεία, στη Γερμανική Ακαδημία και στα ξενοδοχεία Μεγάλη Βρεταννία και Κινγκ Τζορτζ.
Αντιπροσωπείες Γερμανών έχουν καταλάβει το Δημαρχιακό Μέγαρο, το Υπουργείο Εσωτερικών, το Ταχυδρομείο και το Τηλεγραφείο. Υπολογίζεται ότι μέχρι τις δώδεκα το μεσημέρι θα έχουν μπει σε όλα τα σημαντικά δημόσια κτίρια.
«Φημολογείται ότι διοικητής της Ελλάδος θα αναλάβει ο πρίγκιπας Έρμπαχ, προσωρινά τουλάχιστον».
Η κυρία Δέλτα γνωρίζει τον Φον Έρμπαχ. Είναι ο Γερμανός πρεσβευτής. Ψηλός, με μάτια ανέκφραστα, που φαντάζουν γυάλινα. Ζει καιρό στην Αθήνα, σ’ εκείνη την εντυπωσιακή έπαυλη του Ψυχικού, μαζί με την κατάξανθη σύζυγό του, μια γυναίκα που δεν καταδέχεται ν’ ακουμπήσει ούτε τα τραπεζομάντιλα του νοικοκυριού της.
Αχ, Ίων, ήσουνα η ελπίδα μου για το μέλλον της Ελλάδας.
Δες πού φτάσαμε χωρίς εσένα.
«Η κατοικία του Έρμπαχ είναι το σημείο όπου σπεύδουν όλοι οι υψηλόβαθμοι Γερμανοί αυτή την ώρα», συνεχίζει ο κύριος Δέλτα. «Μου είπαν ότι εθεάθη να μπαίνει και ο Χόχενμπεργκ. Έλαμπε το πρόσωπό του. Μόλις τον είδαν οι Γερμανίδες της πρεσβείας, τον χαιρέτησαν ναζιστικά φωνάζοντας Χάιλ Χίτλερ. Απ’ ό,τι φαίνεται ο Έρμπαχ και ο Χόχενμπεργκ θα πήγαν μαζί στο καφενείο Παρθενών για την παράδοση της πόλης».
Κλεμ φον Χόχενμπεργκ.
Ναι, τον ξέρει κι αυτόν η κυρία Δέλτα.
Είναι ο στρατιωτικός ακόλουθος της Γερμανίας που μέχρι σήμερα το πρωί βρισκόταν υπό κατ’ οίκον περιορισμό, φρουρούμενος από ομάδα αστυνομικών του Κέντρου Αλλοδαπών. Η πολυετής παραμονή του στην πρωτεύουσα έχει αφήσει εποχή στους κοσμικούς κύκλους. Γυναικάς. Πότης. Φαιδρό υποκείμενο.
«Επίσης για τη θέση του φρούραρχου της πόλης προαλείφεται κάποιος αντισυνταγματάρχης ονόματι Φον Σέιμπεν. Μια πληροφορία από το Υπουργείο Εσωτερικών λέει ότι το απόγευμα αυτός ο Φον Σέιμπεν θα καλέσει στο Δημαρχιακό Μέγαρο τους διευθυντές των αθηναϊκών εφημερίδων για να τους δηλώσει ότι…» ο κύριος Δέλτα βγάζει από την τσέπη του ένα χαρτάκι στο οποίο έχει σημειώσει το μήνυμα: «…Δεν ερχόμεθα ως εχθροί, αλλά ως φίλοι φέροντες την ειρήνη εις την Ελλάδα. Η μακρά φιλία, η οποία μας συνδέει με την Ελλάδα, θα αναζωπυρωθεί εντός ολίγων ημερών…»
Φιλία. Ειρήνη.
Η κυρία Δέλτα νιώθει το στομάχι της να σφίγγεται.
Τι εμπαιγμός.
Η Ελλάδα βούλιαξε στην κόλαση, σβήνεται από τον χάρτη.
Τόσα χρόνια παλέψαμε για ιδέες, οράματα, σκέφτεται. Πήραμε πίσω πατρίδες που μας είχαν κλέψει. Ο Μακεδονικός Αγώνας. Το αίμα που χύθηκε στα Βαλκάνια. Άλλοι πολεμούσαν, άλλοι έγραφαν. Και τι καταφέραμε; Αποτύχαμε οικτρά, και πρώτη απ’ όλους εγώ.
Ο κύριος Δέλτα σηκώνεται.
«Αυτά λοιπόν γνωρίζουμε ως τώρα».
Ευτυχώς ολοκλήρωσε… Γιατί εκείνη έχει κουραστεί. Δεν αντέχει άλλα λόγια, άλλους ήχους, άλλες φωνές.
Θέλει όλα να ησυχάσουν.
Θέλει σιωπή.
Τη σιωπή μας.
Όταν πλέον το όνειρό τους είχε σκορπίσει στους ανέμους της μοίρας, εκείνος της έστειλε ένα γράμμα.
Λοιπόν τι μένει; της έγραφε. Η ΣΙΩΠΗ. Αυτή ας πλακώσει σαν πλάκα τάφου τις δυο ψυχές μας […]
[…] Είχαν βγει από τη μοναξιά τους οι δυο ψυχές μας και μιλήθηκαν, και η μια ηύρε στην άλλη χάρη και εμορφιά, και αγαπήθηκαν και φιλήθηκαν, και πόνεσαν, και ήλθε ένας καιρός να γυρίσουν πίσω η κάθε μια στη μοναξιά της, και λυπήθηκαν και μαράθηκαν, και σώπασαν.
Και το γράμμα τελείωνε:
Και πλάκωσε τις δυο ψυχές η πλάκα της ΣΙΩΠΗΣ, της σιωπής και μοναξιάς.
Δες το βιβλίο «Ιστορία χωρίς όνομα»!
Το ξέρω πως είμαι τρελή∙ μα η αγάπη κάποιον τρελαίνει…
Ιούνιος του 1908. Η Πηνελόπη Δέλτα βρίσκεται σε ένα σανατόριο στα περίχωρα της Βιέννης. Είναι μια γυναίκα με κηλιδωμένη ζωή. Σε αυτό το άσυλο των ταλαιπωρημένων ψυχών, μακριά από τις κόρες της, την έστειλαν για να ξεχάσει τον Ίωνα Δραγούμη, τον γοητευτικό διπλωμάτη που αγάπησε παράφορα, τον άνθρωπο που έγινε η αιτία να κλυδωνιστεί ο γάμος της. Όμως η επίσκεψή του εκεί τα αλλάζει όλα. Με φόντο τις καταπράσινες ερημιές και τα μεσαιωνικά πλακόστρωτα της κεντρικής Ευρώπης θα παλέψει για τη λύτρωση της καρδιάς της, ζώντας μαζί του τρεις μέρες που θα τη σημαδέψουν για πάντα.
Τριάντα τρία χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 1941, οι Γερμανοί εισβάλλουν στην Αθήνα, και εκείνη, καθηλωμένη στο σαλόνι του σπιτιού της στην Κηφισιά, επιχειρεί τον τελευταίο απολογισμό της ζωής της, έχοντας πάρει μια μοιραία απόφαση. Να ανταμώσει στον ουρανό τον άντρα που στερήθηκε κάποτε.
Το ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ είναι ένα βαθιά συγκινητικό μυθιστόρημα για το πάθος και την απώλεια, για τον έρωτα και τη μνήμη, για τις δεσμεύσεις της οικογένειας, για το σκοτάδι του πολέμου και τις πιο δραματικές στιγμές της Ελλάδας. Βασισμένος στα ημερολόγιά της, ο Στέφανος Δάνδολος αποτίει φόρο τιμής στον εύθραυστο ψυχισμό της σπουδαιότερης Ελληνίδας συγγραφέως του εικοστού αιώνα.
The Author
Στέφανος Δάνδολος
Ο ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΔΑΝΔΟΛΟΣ γεννήθηκε το 1970. Έκανε την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία το 1996. Για το σύνολο του έργου του τιμήθηκε το 2009 με το Βραβείο Μπότση, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας. Μεταξύ των βιβλίων που έχει γράψει είναι τα μυθιστορήματα Νέρων – Εγώ, ένας θεός, που εκδόθηκε με επιτυχία στην Ιταλία και Η ΧΟΡΕΥΤΡΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ και μεταφράστηκε στα τουρκικά. Το 2008 ο Στέφανος Δάνδολος συμπεριλήφθηκε στην Παγκόσμια Ανθολογία Νέων Συγγραφέων, με αφορμή το Young Writers World Festival, που πραγματοποιήθηκε στη Νότια Κορέα. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ κυκλοφορεί επίσης το μυθιστόρημά του ΟΤΑΝ ΘΑ ΔΕΙΣ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ, καθώς και το πολυβραβευμένο μπεστ σέλερ ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ, που τιμήθηκε με το Βραβείο Κοινού Public 2018 για το Καλύτερο Ελληνικό Μυθιστόρημα, το Ειδικό Βραβείο Ενηλίκων Βιβλιοπωλείων Public 2018 και το Βραβείο Κοινού Athens Voice Choice 2017, ενώ μεταφέρθηκε στο θέατρο τη σεζόν 2019-20 με πρωταγωνιστές τον Τάσο Νούσια και τη Μπέτυ Λιβανού. Το ΦΛΟΓΑ ΚΑΙ ΑΝΕΜΟΣ είναι το δωδέκατο βιβλίο του.
