Ο Άγιος Δημήτριος συχνά απεικονίζεται μπροστά στο Μαξιμιανό, στη φυλακή, ευλογώντας το Νέστορα.
Επιπλέον επειδή ο Άγιος Δημήτριος είναι και ένας από τους στρατιωτικούς και συγχρόνως προστάτης της Θεσσαλονίκης, που πολλές φορές έσωσε από διάφορους κινδύνους, οι παραστάσεις στις οποίες ο άγιος εικονίζεται στρατιωτικός, είτε πεζός είτε καβαλάρης, είναι συνηθισμένες στην ορθόδοξη αγιογραφία.
Μεταξύ αυτών των αγιογραφιών ο Άγιος Δημήτριος απεικονίζεται και έφιππος σε κόκκινο άλογο, σε αντίθεση με το λευκό άλογο του Άη Γιώργη.
Στην εικόνα αυτή ο άγιος Δημήτριος παρουσιάζεται καβαλάρης με στρατιωτική στολή πάνω σε κόκκινο άλογο φονεύοντας με το δόρυ του τον τσάρο των Βουλγάρων Σκυλογιάννη. Πρόκειται για το θαύμα που έγινε τον Οκτώβριο του 1207 έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης.
Ο τσάρος των Βουλγάρων Ιωαννίτζης που οι Βυζαντινοί αποκαλούσαν Σκυλογιάννη, φονεύτηκε κατά την παράδοση από τον άγιο Δημήτριο, όταν εκείνος πολιορκούσε τη Θεσσαλονίκη. Στο πρόσωπο του αγίου Δημητρίου η Θεσσαλονίκη βλέπει πάντοτε τον προστάτη της, το στήριγμά της. (Η απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους το 1912 συνέπεσε με την ημέρα της γιορτής του αγίου μας).
Δίκαια ο άγιος Δημήτριος αποκαλείται από τον υμνωδό της Εκκλησίας «ο μέγας φρουρός της Θεσσαλονίκης, ο ρύστης εν τοις κινδύνοις ο εξαίρετος, πρόμαχος ο κράτιστος» (Κανών δεύτερος). Σ’ έναν άλλο Κανόνα, που συνέθεσε ο Συμεών Θεσσαλονίκης, ο άγιος Δημήτριος φέρεται να λέει στην προστατευόμενή του πατρίδα Θεσσαλονίκη «…μη φοβού ουν, πατρίς μου, εμέ κατέχουσα, τους εχθρούς σου γαρ πάντας πατάξω εν Χριστώ και φυλάξω σε την τιμωσανμε».
Δίκαια παρατηρήθηκε, πως από όλες τις εικόνες του Αγίου Δημητρίου, η εικόνα του έφιππου αγίου αγαπήθηκε περισσότερο, γιατί ενσαρκώνει τα ελληνικά ιδεώδη της παληκαριάς και της λεβεντιάς. Στη συνείδηση των πιστών ο άγιος Δημήτριος δεν έιναι μόνο, κατά τον υμνωδό, «κρηπίς ακατάβλητος και θεμέλιος άρρηκτος και πολιούχος, οικιστής και υπέρμαχος» της πόλεως της Θεσσαλονίκης και «εν πολλοίς και πολλάκις κινδύνοις χαλεποίς των Θεσσαλονικέων προϊστάμενος», αλλά και ομέγας υπέρμαχος της οικουμένης.
Για τούτο ψάλλει η Εκκλησία μας, «Μέγαν εύρατο εν τοις κινδύνοις, σε υπέμαχον η οικουμένη, αθλοφόρετα έθνη τροπούμενον. Ως ουν Λυαίου καθείλες την δύναμιν, εν τω σταδίω θαρρύνας τον Νέστορα, ούτως Άγιε, μεγαλομάρτυς Δημήτριε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος» (απολυτίκιο του αγίου).
Ο Άγιος Δημήτριος γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 260 μ.Χ. και καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Αυτοκράτορας ήταν τότε ο Διοκλητιανός και Τετράρχης στην Μακεδονία και σε ολόκληρη την ανατολή, ο Γαλέριος Μαξιμιανός (284-305μ.Χ), εποχή κατά την οποία έγινε φοβερός διωγμός κατά των χριστιανών.
Ο Μαξιμιλιανός διόρισε δούκα της Θεσσαλονίκης και στρατηγό της Θεσσαλίας τον Δημήτριο, γιατί ήταν ανδρείος, έξυπνος και έμπειρος στην στρατηγική.
Όταν ο Μαξιμιλιανός έμαθε πως ήταν χριστιανός και μάλιστα κήρυττε τον λόγο του θεού στους ειδωλολάτρες τον φυλάκισε σε ένα παλιό λουτρό. Την εποχή εκείνη γινόντουσαν αγώνες στο ιπποδρόμιο και ο Λυαίος ένας ψηλός και χειροδύναμος παλαιστής χλεύαζε και προκαλούσε τους χριστιανούς να παλέψουν μαζί του αλλά κανείς δεν τολμούσε.
Ο Νέστωρας, που ήταν ένας από τους μαθητές του Αγίου Δημητρίου, πήγε στην φυλακή και ζήτησε την ευχή του και την ευλογία του για να παλέψει με τον άπιστο Λυαίο που τα έβαζε με τους χριστιανούς. “Ύπαγε και τον Λυαίο θα νικήσεις και υπέρ Χριστού θα μαρτυρήσεις” του είπε ο Άγιος. Πράγματι ο Νέστωρας φωνάζοντας “Ο Θεός του Δημητρίου βοήθει μοι” κατάφερε με μία επιδέξια κίνηση με το ξίφος να τον χτυπήσει θανάσιμα.
Ο Μαξιμιανός αφού έμαθε τα γεγονότα διέταξε να τους σκοτώσουν και τους δύο αμέσως. Έτσι ο Άγιος Νέστωρας αποκεφαλίστηκε έξω από τη Χρυσή Πύλη με το ξίφος του και ο Άγιος Δημήτριος θανατώθηκε από τις λόγχες των στρατιωτών. Οι χριστιανοί των ενταφίασαν στον τόπο του μαρτυρίου του όπου άρχισε να αναβλύζει μύρο και έτσι πήρε το προσωνύμιο μυροβλύτης.
Η μνήμη του τιμάται στις 26 Οκτωβρίου, είναι πολιούχος της Θεσσαλονίκης, όπου υπάρχει μεγαλόπρεπος ναός προς τιμήν του χτισμένος πάνω στον τόπο του μαρτυρίου του και εκεί φυλάσσονται και τα ιερά λείψανά του.
Ο Άγιος Δημήτριος ο Λουμπαρδιάρης
Τον καιρό της Τουρκοκρατίας ο Γιουσούφ Αγάς επέτρεψε στους χριστιανούς να γιορτάσουν τον Άγιο Δημήτριο, κοντά στην Ακρόπολη με σκοπό να γκρεμίσει την εκκλησία και να σκοτώσει όσο το δυνατόν περισσότερους χριστιανούς. Έστησε τα κανόνια του και την λουμπάρδα (= μεγάλο κανόνι) επάνω στην Ακρόπολη και το πρωί ανήμερα της γιορτής έπεσε ένας κεραυνός σκότωσε τον ίδιο, την οικογένειά του και διακόσιους τούρκους. Από τότε ονομάζεται η εκκλησία Άγιος Δημήτριος Λουμπαρδιάρης για να θυμούνται το θαύμα.
