Την επαναφορά του μέτρου της απόσυρσης οχημάτων και του συνδυασμού του με δράσεις όπως το «Κινούμαι Ηλεκτρικά» για την αντικατάσταση των συμβατικών οχημάτων με ηλεκτρικά, αλλά και της θεσμοθέτησης αστικών διοδίων, τα οποία θα πληρώνουν οι ιδιοκτήτες οχημάτων συμβατικής τεχνολογίας προκειμένου να προσεγγίσουν τα κέντρα των πόλεων, επαναφέρουν στο τραπέζι τα συναρμόδια υπουργεία. Πρακτικά θα δημιουργηθούν ζώνες χαμηλών ρύπων στις πόλεις, τις οποίες είτε θα απαγορεύεται να προσεγγίσουν συμβατικά οχήματα ή θα πληρώνουν αντίτιμο σε αστικά διόδια. Το μέτρο, μάλιστα, το οποίο προτείνεται να εφαρμοστεί στα όρια του πράσινου δακτυλίου, θεωρείται υψηλής προτεραιότητας για την ταχύτερη μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση.
Μόλις την τελευταία εργάσιμη ημέρα της κυβερνητικής θητείας πριν τις εκλογές τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Ανάπτυξης και Υποδομών και Μεταφορών έθεσαν σε δημόσια διαβούλευση το Εθνικό Σχέδιο Ηλεκτροκίνησης, το οποίο περιλαμβάνει δέσμη προτάσεων, κινήτρων και αντικινήτρων για την ενίσχυση της αγοράς ηλεκτρικών αυτοκινήτων στη χώρα μας.
Στο σχέδιο αναφέρεται πως «για την αύξηση του μεριδίου των ηλεκτρικών μέσων μεταφοράς, η κυβέρνηση θα χρειαστεί επιπλέον να συνδυάσει μέτρα ανταποδοτικού και «συμμορφωτικού» χαρακτήρα για την παροχή κινήτρων στον ιδιωτικό τομέα ή στους τελικούς χρήστες και ταυτόχρονα να αποθαρρύνει τη χρήση των οχημάτων με κινητήρα εσωτερικής καύσης».
Όπως επισημαίνεται σε κοινή ανακοίνωση των τριων υπουργείων, σκοπός του ολιστικού αυτού σχεδίου, το οποίο τίθεται σε διαβούλευση στον ιστότοπο https://ypen.gov.gr/dimosia-diavoulefsi-gia-to-ethniko-schedio-ilektrokinisis/ μέχρι και την Παρασκευή 16 Ιουνίου 2023, είναι να παρέχει καθοδήγηση σχετικά με τον εξηλεκτρισμό όλων των τομέων μεταφορών και για αυτό κινείται σε 3 βασικές διαστάσεις: την ανάπτυξη των αναγκαίων υποδομών φόρτισης, τον εξηλεκτρισμό των υφιστάμενων στόλων οχημάτων και μέσων μεταφορών και την ανάπτυξη του οικοσυστήματος γύρω από αυτήν την αγορά, με στόχο την παροχή έξυπνων λύσεων στις νέες ανάγκες που φέρνει μαζί της η ηλεκτροκίνηση.
Οι προτεινόμενες πολιτικές καλύπτουν και τις τρεις διαστάσεις, περιλαμβάνοντας διαφόρων ειδών μέτρα, τα οποία λαμβάνουν τη μορφή:
κινήτρων όπως η συνέχιση υφιστάμενων προγραμμάτων επιδότησης ή ο σχεδιασμός νέων που θα απευθύνονται σε ιδιωτικούς στόλους οχημάτων, η υποστήριξη έργων ΑΠΕ σε συνδυασμό με υποδομές φόρτισης,
θεσμικών παρεμβάσεων όπως η ανάληψη πρωτοβουλιών για τον εξηλεκτρισμό των δημόσιων στόλων, η ενίσχυση του ηλεκτρικού δικτύου για να μπορεί να ανταποκριθεί στις αυξημένες ανάγκες για τη σύνδεση και τροφοδοσία των υποδομών φόρτισης, και
αντικινήτρων για τη χρήση συμβατικών οχημάτων, όπως η δημιουργία low emission zones σε κέντρα πόλεων ή νησιωτικούς οικισμούς.
Το Εθνικό Σχέδιο Ηλεκτροκίνησης θεσπίζει συγκεκριμένους στόχους για τις αναγκαίες δημόσια προσβάσιμες υποδομές φόρτισης που θα εξυπηρετούν τις οδικές μεταφορές, με χρονικά ορόσημα το 2025, 2030 και 2035. Οι στόχοι αυτοί λαμβάνουν υπόψη τους τους εθνικούς στόχους για ταξινομήσεις νέων ηλεκτρικών οχημάτων που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα καθώς και στον Εθνικό Κλιματικό Νόμο.
Η υφιστάμενη κατάσταση
Ο αριθμός των επιβατικών οχημάτων στην Ελλάδα το 2020 είχε εκτιμηθεί σε περίπου 5,5 εκατομμύρια το 2020, με περισσότερο από το 56% του ελληνικού στόλου να αποτελείται από οχήματα ηλικίας 10 – 20 ετών, ενώ το 25% είναι άνω των 20 ετών. Ο μέσος όρος ηλικίας των επιβατικών αυτοκινήτων είναι 16,6 έτη, ενώ την ίδια στιγμή στην ΕΕ είναι μόλις 11,8 έτη.
Με μέσο όρο ηλικίας για τα ελαφρά επαγγελματικά οχήματα τα 20,2 έτη, για τα μεσαία και βαρέα επαγγελματικά οχήματα τα 21,4 έτη και για τα λεωφορεία τα 19,4 έτη, τα ελληνικά οχήματα είναι τα παλαιότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.). Επίσης, η μέση ηλικία του στόλου των εμπορικών οχημάτων και των ταξί στην Ελλάδα υπερβαίνει τα 15 και 12 έτη αντίστοιχα.
Σε ό,τι αφορά τα ηλεκτροκίνητα οχήματα:
Το μερίδιο των ηλεκτρικών επί του συνόλου των νέων ταξινομήσεων επιβατηγών οχημάτων αυξήθηκε από 0,4% το 2019 σε 7,9% το 2022
Τα εγκατεστημένα δημοσίως προσβάσιμα σημεία φόρτισης, ήταν λιγότερα από 100 το 2019 και αυξήθηκαν σε περίπου 3.200 το 2022
Υπάρχουν πλέον 35 εγγεγραμμένες εταιρίες στο Μητρώο φορέων της αγοράς ηλεκτροκίνησης.
Θα πρέπει, πάντως, να σημειωθεί ότι ο δρόμος προς την ηλεκτροκίνηση παραμένει ακόμα μακρύς. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι το 66% και το 67% των νοικοκυριών στις μητροπολιτικές περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, αντίστοιχα, δεν έχουν πρόσβαση σε ιδιωτικό χώρο στάθμευσης, γεγονός που καθιστά απολύτως αναγκαία την ανάπτυξη επαρκούς αριθμού δημοσίως προσβάσιμων υποδομών φόρτισης στη χώρα μας.
Τα βασικά μέτρα του σχεδίου
Επιδοτήσεις για ηλεκτρικά οχήματα και προγραμματα απόσυρσης για την αντικατάσταση παλαιών συμβατικών οχημάτων με αμιγώς ηλεκτρικά
Στο Εθνικό Σχέδιο επισημαίνεται πως ο επόμενος κύκλος του προγράμματος «Κινούμαι Ηλεκτρικά» μπορεί να συνεχίσει να επιδοτεί τα ηλεκτρικά οχήματα, αλλά είναι σημαντικό να συνδεθούν τα κίνητρα περισσότερο με την απόσυρση των παλαιών αυτοκινήτων. Η κλιμάκωση ανάλογα με τις τιμές των οχημάτων, το έτος κ.λπ. μπορεί να καθοριστεί με βάση μια ενδελεχή μελέτη αποδοχής των χρηστών, ενώ πρέπει να εξεταστούν οι επιδοτήσεις για μεταχειρισμένα αυτοκίνητα, να αποκλειστούν οι διπλές μετρήσεις και τα ανεπιθύμητα οχήματα, όπως τα πολυτελή οχήματα.
Η προώθηση μικρότερων μεγεθών οχημάτων (διθέσια ή μικροαυτοκίνητα) κρίνεται ότι μπορεί να συμβάλει στη μείωση του συνολικού αριθμού των απαιτούμενων επιβατικών. Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να συζητηθεί ένα ανώτατο όριο (διάρκεια, μερίδιο στόλου). Είναι σημαντική η συνέχιση των πολιτικών κινήτρων για την απόσυρση παλαιών αυτοκινήτων μέχρι το 2025.
Οι συντάκτες του σχεδίου επισημαίνουν ότι η επιδότηση των ηλεκρικών οχημάτων έχει σημαντικό αντίκτυπο στο αρχικό κόστος και στο συνολικό κόστος ιδιοκτησίας και ως εκ τούτου έχει ισχυρό αντίκτυπο και στην αγορά ηλεκτρικών οχημάτων.
Το ανώτατο εκτιμώμενο κόστος των επιδοτήσεων έχει ως εξής: 400 εκατ. ευρώ για την απόσυρση 40 εκατ. ευρώ/έτος επιδοτήσεις για τα BEV
Ζώνες χαμηλών ρύπων (LEZ) με διόδια για συμβατικά οχήματα
«Η καθιέρωση των ζωνών χαμηλών ρύπων ως μέρος της σταδιακής μετάβασης των δήμων σε μηδενικές εκπομπές ρύπων θα αυξήσει το συνολικό σκότος ιδιοκτησίας για τα συμβατικά οχήματα και θα διευκολύνει την υιοθέτηση των ηλεκτρικών», σημειώνουν οι συντάκτες του Σχεδίου. Προτείνουν οι ζώνες να εισαχθούν αρχικά σε κεντρικές αστικές περιοχές στις μητροπόλεις της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης ή σε νησιά και σταδιακά να επεκταθούν σε μικρότερους δήμους.
Ο προϋπολογισμός της δράσης θα καθοριστεί με βάση τα έσοδα που προέρχονται από τα τέλη που εισπράττονται από την κυκλοφορία συμβατικών οχημάτων στις ζώνες χαμηλών ρύπων.
Στο σχέδιο επισημαίνεται ότι σύστημα χρέωσης διοδίων LEZ θα μπορούσε να εισαχθεί στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη για να αντισταθμίσει το περιβαλλοντικό κόστος των συμβατικών οχημάτων. Ως σημείο αναφοράς, ο Πράσινος Δακτύλιος της Αθήνας θα μπορούσε να αναβαθμιστεί σε LEZ με τέλη που επιβάλλονται στα οχήματα με κινητήρα εσωτερικής καύσης που εισέρχονται σ΄αυτόν.
Σύμφωνα με το Σχέδιο, «παρόλο που οι δήμοι είναι υπεύθυνοι για τις LEZ, το υπουργείο Μεταφορών θα μπορούσε να στηρίξει τη διαδικασία συντονίζοντας τις πιλοτικές δραστηριότητες, ξεκινώντας την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ των δήμων και αναπτύσσοντας κανονιστικά πλαίσια, όπως καταλόγους τελών σε εθνικό επίπεδο ή πινακίδες οδών».
Σε κάθε περίπτωση πριν την εφαρμογή τέτοιων μέτρων, θα πρέπει να διεξαχθούν σχετικές μελέτες σκοπιμότητας τόσο για την Αθήνα όσο και για τη Θεσσαλονίκη.
Ταμείο εξηλεκτρισμού λεωφορείων
Λόγω της μεγάλης ηλικίας του στόλου, σχεδόν όλα τα λεωφορεία θα πρέπει να ανανεωθούν κατά την επόμενη δεκαετία, όπως επισημαίνεται στο Σχέδιο.
Η δράση περιλαμβάνει κίνητρα για ηλεκτρικά λεωφορεία. Οι φορείς εκμετάλλευσης υπεραστικών λεωφορείων και οι φορείς εκμετάλλευσης/ιδιοκτήτες τουριστικών λεωφορείων θα είναι επιλέξιμοι για να λάβουν δημόσια χρηματοδότηση ως οικονομικό κίνητρο για την αγορά ηλεκτρικού λεωφορείου μαζί με οικονομικά κίνητρα από ένα κατάλληλο σύστημα απόσυρσης.
Στο σχέδιο επισημαίνεται ότι ένα αστικό ηλεκτρικό λεωφορείο κοστίζει 350.000 – 500.000 € ανάλογα με το μέγεθός του, ενώ υπογραμμίζεται ότι το υπουργείο Υποδομών θα προμηθεύεται ηλεκτρικά λεωφορεία σύμφωνα με σαφείς στόχους για το μερίδιο του στόλου.
Δεδομένου ότι τα υπεραστικά και τουριστικά λεωφορεία είναι ιδιωτικά στην Ελλάδα, οι φορείς εκμετάλλευσης θα μπορούσαν να υποστηριχθούν μέσω ενός συστήματος επιδότησης που μοιάζει με το «Κινούμαι Ηλεκτρικά».
Προϋπολογισμός δράσης: 700-800 εκατ. ευρώ για ηλεκτρικά λεωφορεία
Τι είπαν οι αρμόδιοι υπουργοί
Αναφερόμενος στο Εθνικό Σχέδιο ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, δήλωσε σχετικά: «Το Εθνικό Σχέδιο Ηλεκτροκίνησης θέτει τις βάσεις για τη συνέχιση των επιτυχημένων πολιτικών που σχεδιάσαμε και υλοποιούμε τα τελευταία 4 χρόνια με στόχο τις μεταφορές μηδενικών εκπομπών αερίων ρύπων! Η ηλεκτροκίνηση είναι μια από τις πλέον βασικές συνιστώσες για την επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας και για αυτό είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε τη μετάβαση σε αυτήν, έχοντας ως οδηγό ένα συνεκτικό σχέδιο δράσης με κατάλληλα μέτρα και πολιτικές. Καλούμε όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς να καταθέσουν τις απόψεις τους επί του Σχεδίου, στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης, με σκοπό τη συμπλήρωση και βελτίωσή του με καλές προτάσεις από την αγορά και τους πολίτες».
Ο Αναπληρωτής Υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Νίκος Παπαθανάσης, επεσήμανε: «Τα τελευταία χρόνια, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), έβαλαν τις βάσεις ώστε να εκπονηθεί το Εθνικό Σχέδιο Ηλεκτροκίνησης. Ένα Σχέδιο το οποίο διασφαλίζει ότι η Ελλάδα θα επιτύχει τους βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους που έχουν τεθεί για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος στον κλάδο των μεταφορών. Είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι που συνεισφέραμε σε αυτό το εγχείρημα, δημιουργώντας το κατάλληλο υπόβαθρο για την ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης στη χώρα μας το οποίο πιστοποιεί το αναπτυξιακό άλμα που βρίσκεται σε εξέλιξη στην Ελλάδα».
Ο Υφυπουργός Μεταφορών, Μιχάλης Παπαδόπουλος ανέφερε: «Την τελευταία τετραετία πολλαπλασιάστηκαν τα σημεία φόρτισης και οι ταξινομήσεις ηλεκτροκίνητων οχημάτων, ενώ σε θεσμικό επίπεδο, τέθηκαν οι βάσεις ώστε να μπορέσει η Ελλάδα να εκπληρώσει τους ευρωπαϊκούς στόχους για τον εξηλεκτρισμό των μεταφορών.
Σε αυτή την κατεύθυνση, με διυπουργική συνεργασία και την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD), καταρτίσαμε το Εθνικό Σχέδιο Ηλεκτροκίνησης, που περιλαμβάνει στοχευμένες δράσεις σε τρεις πυλώνες: εξηλεκτρισμό των μεταφορών, ανάπτυξη υποδομών φόρτισης και ανάπτυξη οικοσυστημάτων ηλεκτροκίνησης στη χώρα.
Με αυτόν τρόπο, η ελληνική Πολιτεία αποκτά ένα συγκροτημένο πλάνο ενεργειών που αποτελεί τον οδηγό πολιτικής των δημόσιων φορέων και το πλαίσιο ενίσχυσης του ιδιωτικού τομέα υπέρ της χρήσης της ηλεκτροκίνησης, ασκώντας, ταυτόχρονα, τον εποπτικό ρόλο στο πλαίσιο και της Κοινοτικής Νομοθεσίας.
Τα επόμενα χρόνια, οι εξελίξεις στον εκσυγχρονισμό του ενεργειακού μείγματος των μεταφορών προμηνύονται καταιγιστικές και με την παρούσα νομοθετική πρωτοβουλία, διαμορφώνουμε το πλαίσιο ώστε η Ελλάδα να γίνει πρωταγωνίστρια στις πράσινες μεταφορές».
