«Παιδιά, μπορείτε να ανοίξετε τα φτερά σας και να μου δείξετε;» λέει η Peggy Eby, κοιτάζοντας μια φωλιά ιπτάμενων αλεπούδων, ενός είδους νυχτερίδων, στους Βοτανικούς Κήπους του Σίδνεϊ. «Τους μιλάω πολύ»
Η Eby, οικολόγος άγριας ζωής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στο Σίδνεϊ, αναζητά θηλάζουσες θηλυκές αλεπούδες και τα νεογέννητά τους, αλλά ο συννεφιασμένος καιρός τις κρατάει κρυμμένες κάτω από τις φτερούγες των μητέρων τους.
Η Eby μελετά τις ιπτάμενες αλεπούδες, ένα είδος νυχτερίδας, εδώ και περίπου 25 χρόνια. Χρησιμοποιώντας τα κιάλια της, καταγράφει τον αριθμό των θηλαζουσών θηλυκών που βρίσκονται κοντά στον απογαλακτισμό των νεογνών τους – ένας δείκτης για το αν οι νυχτερίδες αντιμετωπίζουν διατροφικό στρες και έτσι είναι πιθανόν να αποβάλλουν ιούς που μπορούν να αρρωστήσουν τους ανθρώπους.
Οι ιπτάμενες αλεπούδες της Αυστραλίας παρουσιάζουν ενδιαφέρον επειδή φιλοξενούν έναν ιό που ονομάζεται Hendra, ο οποίος προκαλεί μια πολύ σπάνια αλλά θανατηφόρα λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος που σκοτώνει έναν στους δύο μολυσμένους ανθρώπους. Ο ιός Hendra, όπως ο Nipah, ο SARS-CoV-1 και ο SARS-CoV-2 (ο ιός που προκάλεσε την πανδημία του κορονοϊού) είναι ιός νυχτερίδας που έχει μεταδοθεί στους ανθρώπους. Αυτοί οι ιοί φτάνουν συχνά στον άνθρωπο μέσω ενός ενδιάμεσου ζώου, μερικές φορές με θανατηφόρες συνέπειες. Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι οι διαρροές συνδέονται με την απώλεια ενδιαιτημάτων, αλλά μέχρι τώρα αγωνίζονταν να εντοπίσουν τις συγκεκριμένες συνθήκες που πυροδοτούν τα γεγονότα.
Έπειτα από λεπτομερή έρευνα, η Eby και οι συνάδελφοί της μπορούν τώρα να προβλέψουν – έως και δύο χρόνια νωρίτερα – πότε θα εμφανιστούν πιθανώς συστάδες διαρροών του ιού Hendra. «Εντόπισαν τους περιβαλλοντικούς παράγοντες της διάχυσης», λέει η Emily Gurley, επιδημιολόγος λοιμωδών νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins στη Βαλτιμόρη του Maryland. Και προσδιόρισαν πώς θα μπορούσαν να προληφθούν αυτά τα γεγονότα. Τα αποτελέσματα δημοσιεύονται στο Nature.
Τροφικό στρες
Συγκεκριμένα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι ομάδες διάχυσης του ιού Hendra εμφανίζονται μετά από έτη κατά τα οποία οι νυχτερίδες βιώνουν τροφικό στρες. Και αυτές οι ελλείψεις τροφής συνήθως ακολουθούν έτη με έντονο Ελ Νίνιο, ένα κλιματικό φαινόμενο στον τροπικό Ειρηνικό Ωκεανό που συχνά συνδέεται με ξηρασία κατά μήκος της ανατολικής Αυστραλίας.
Αλλά αν τα δέντρα στα οποία βασίζονται οι νυχτερίδες για την τροφή τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα έχουν μια μεγάλη ανθοφορία τη χρονιά που ακολουθεί την έλλειψη τροφής, δεν παρατηρούνται διαρροές.
Δυστυχώς, το πρόβλημα είναι ότι «δεν έχει απομείνει σχεδόν καθόλου χειμερινός βιότοπος», λέει η Raina Plowright, οικολόγος ασθενειών και συν-συγγραφέας της μελέτης στο Πανεπιστήμιο Cornell της Νέας Υόρκης.
Η μελέτη είναι «απολύτως φανταστική», λέει η Sarah Cleaveland, κτηνίατρος και οικολόγος μολυσματικών ασθενειών στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Αυτό που είναι τόσο συναρπαστικό είναι ότι οδήγησε άμεσα σε λύσεις». Η Sarah Cleaveland λέει ότι η προσέγγιση της μελέτης που εξετάζει την επίδραση του κλίματος, του περιβάλλοντος, του διατροφικού στρες και της οικολογίας των νυχτερίδων από κοινού θα μπορούσε να φέρει νέες γνώσεις στη μελέτη άλλων παθογόνων, συμπεριλαμβανομένων των Nipah και Ebola, και των ιικών οικογενειών τους.
Η μελέτη παρέχει «μια πολύ σαφέστερη κατανόηση των κινητήριων δυνάμεων αυτού του ζητήματος, με ευρεία συνάφεια με πανδημίες αλλού», λέει η Alice Hughes, βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ.
«Η εργασία υπογραμμίζει τον αυξημένο κίνδυνο που είναι πιθανό να δούμε» με την κλιματική αλλαγή και την αυξανόμενη απώλεια ενδιαιτημάτων, λέει η ίδια.
Αστική μετατόπιση
Ο ιός Hendra εντοπίστηκε το 1994, μετά από ένα κρούσμα σε άλογα και ανθρώπους σε μια εγκατάσταση εκπαίδευσης καθαρόαιμων στο Μπρισμπέιν. Μελέτες διαπίστωσαν αργότερα ότι ο ιός μεταδίδεται από τη νυχτερίδα – πιθανότατα τη μαύρη ιπτάμενη αλεπού (Pteropus alecto) – στα άλογα μέσω των περιττωμάτων, των ούρων και των σπασμένων πολτών που οι ιπτάμενες αλεπούδες φτύνουν στο γρασίδι. Τα μολυσμένα άλογα μεταδίδουν στη συνέχεια τον ιό στους ανθρώπους. Οι μολύνσεις εμφανίζονται συνήθως σε ομάδες κατά τη διάρκεια του αυστραλιανού χειμώνα και μπορεί να περάσουν αρκετά χρόνια πριν εμφανιστεί άλλη ομάδα σε άλογα, αλλά τα κρούσματα έχουν αυξηθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 2000.
Για να μελετήσουν τον μηχανισμό των διαρροών, οι Plowright και Eby αλλά και οι συνεργάτες τους συνέλεξαν δεδομένα σχετικά με τη θέση και τον χρόνο τέτοιων γεγονότων, τη θέση των φωλιών νυχτερίδων και την υγεία τους, το κλίμα, την έλλειψη νέκταρ και την απώλεια ενδιαιτημάτων σε έκταση περίπου 300.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων στη νοτιοανατολική Αυστραλία από το 1996 έως το 2020.
Στη συνέχεια, χρησιμοποίησαν μοντελοποίηση για να προσδιορίσουν ποιοι παράγοντες σχετίζονται με τη διάχυση. «Στέκομαι με δέος μπροστά στα ανεκτίμητα σύνολα δεδομένων που διαθέτουν για την οικολογία», λέει η Emily Gurley.
Κατά τη διάρκεια της μελέτης, η ομάδα παρατήρησε σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά των νυχτερίδων. Οι ιπτάμενες αλεπούδες από το να έχουν κυρίως νομαδικό τρόπο ζωής – μετακινούμενες σε μεγάλες ομάδες από το ένα αυτοφυές δάσος στο άλλο σε αναζήτηση νέκταρ – εγκαταστάθηκαν σε μικρές ομάδες σε αστικές και γεωργικές περιοχές, φέρνοντας τις νυχτερίδες πιο κοντά σε περιοχές όπου ζουν άλογα και άνθρωποι. Ο αριθμός των κατειλημμένων φωλιών νυχτερίδων γενικά έχει τριπλασιαστεί από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 σε περίπου 320 το 2020.
Μια ξεχωριστή μελέτη της ομάδας διαπίστωσε ότι οι νεοσύστατες φωλιές αποβάλλουν τον ιό Hendra κάθε χειμώνα, αλλά τα έτη που ακολουθούν έλλειψη τροφής οι νυχτερίδες αποβάλλουν περισσότερο ιό. Υπήρχαν «πραγματικά δραματικές χειμερινές αιχμές στη μόλυνση», λέει ο συν-συγγραφέας Daniel Becker, οικολόγος που επικεντρώνεται στις μολυσματικές ασθένειες στο Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα στο Νόρμαν. Η μελέτη συνέδεσε επίσης την αυξημένη αποβολή του ιού στις νυχτερίδες με την αυξημένη μετάδοση στα άλογα.
Σε αναζήτηση νέκταρ
Η μοντελοποίηση στην πιο πρόσφατη δημοσίευση των Plowright και Eby στο Nature δείχνει ότι οι πληθυσμοί των ιπτάμενων αλεπούδων χωρίστηκαν σε μικρές ομάδες που μετανάστευσαν σε γεωργικές περιοχές κοντά στα άλογα, όταν η τροφή ήταν σπάνια, και ότι οι ελλείψεις τροφής ακολουθούσαν έντονα φαινόμενα Ελ Νίνιο, πιθανώς επειδή η εκκόλαψη των αυτοφυών ευκαλύπτων είναι ευαίσθητη στις κλιματικές αλλαγές.
Για να εξοικονομήσουν ενέργεια, οι νυχτερίδες πετούν μόνο μικρές αποστάσεις αυτά τα χρόνια, ψάχνοντας για τροφή σε γεωργικές περιοχές κοντά σε άλογα.
Οι διαρροές στα άλογα ήταν πιο πιθανό να συμβούν τους χειμώνες που ακολουθούν την έλλειψη τροφής, λέει η Plowright. Το μοντέλο τους μπόρεσε να προβλέψει με ακρίβεια σε ποια έτη θα συνέβαιναν αυτά.
Στη συνέχεια συνέβη κάτι απροσδόκητο. Ένα Ελ Νίνιο εμφανίστηκε το 2018 και ακολούθησε ξηρασία το 2019, γεγονός που υποδηλώνει ότι το 2020 θα έπρεπε επίσης να είναι έτος διάχυσης. Αλλά υπήρξε μόνο ένα γεγονός τον Μάιο και έκτοτε δεν έχει εντοπιστεί κανένα. «Πετάξαμε ξανά όλα τα χαρτιά στον αέρα και εξετάσαμε προσεκτικά όλα τα άλλα στοιχεία της υπόθεσής μας», λέει η Eby. Τελικά ανακάλυψαν ότι όταν τα ενδημικά δάση έχουν μεγάλα γεγονότα ανθοφορίας τους χειμώνες που ακολουθούν την έλλειψη τροφής, αυτό βοηθά στην αποφυγή της διάχυσης. Το 2020, ένα δάσος κοντά στην πόλη Gympie άνθισε, προσελκύοντας περίπου 240.000 νυχτερίδες. Και παρόμοιες χειμερινές ανθοφορίες σημειώθηκαν σε άλλες περιοχές το 2021 και το 2022.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι αυτές οι μαζικές μεταναστεύσεις απομακρύνουν τις νυχτερίδες από τα άλογα. Τονίζουν ότι με την αποκατάσταση των ενδιαιτημάτων αυτών των ελάχιστων ειδών που ανθίζουν το χειμώνα, θα σημειωθούν λιγότερες διαρροές στα άλογα και ενδεχομένως στους ανθρώπους. Και με την αποκατάσταση των ενδιαιτημάτων άλλων ζώων που φιλοξενούν επικίνδυνους παθογόνους μικροοργανισμούς, «ίσως μπορέσουμε να αποτρέψουμε την επόμενη πανδημία», λέει η Plowright.
ieidiseis.gr
