Με τις πληγές ακόμα ανοιχτές αλλά με τη ζωή να προχωρά με γενναιότητα, οι κάτοικοι σε Μάτι και Ραφήνα περιμένουν ακόμα πολλά, αλλά πάνω από όλα την δικαιοσύνη.
Ο δήμαρχος της Ραφήνας, Βαγγέλης Μπουρνούς και ο τεχνικός σύμβουλος των οικογενειών των θυμάτων και πραγματογνώμονας Ανδριανός Γκουρμπάτσης μιλούν στο DNEWS για εκείνη την ημέρα αλλά και για το παρόν και το αύριο της περιοχής που στοίχειωσε τη συλλογική μας μνήμη.
Δύσκολα, βαριά και μαύρα είναι τα λόγια που βρίσκει, ακόμα και δύο χρόνια μετά ο δήμαρχος της Ραφήνας Βαγγέλης Μπουρνούς για να περιγράψει την ημέρα που στοίχειωσε με αφετηρία το μικρό Μάτι ολόκληρη την Ελλάδα.
Η περιγραφή του από εκείνη την ημέρα είναι δραματική: « Δε ξεχνιέται τίποτα από αυτά που είδαν τα μάτια μας. Ανθρώπινες καμένες σάρκες, άνθρωποι σε απόγνωση σε στεριά και θάλασσα, μια κρατική μηχανή σε πλήρη αποσυντονισμό, χιλιάδες εθελοντές να προσέρχονται, άνθρωποι να αναζητούν τους δικούς τους, οικογένειες να ψάχνουν στέγη να ξημερώσουν, να ξαποστάσουν μετά τον εφιάλτη, την πολιτική προστασία του δήμου και εθελοντές να επιχειρούν να σβήσουν τις εστίες μέχρι τα ξημερώματα και δυστυχώς, απόντες από την πρώτη γραμμή όλους αυτούς που είχαν την αρμοδιότητα.
Με τρεις λέξεις: Κόλαση του Δάντη».
«Δε θα ξεχάσω ποτέ την φωνή της γυναίκας μου μέσα από την θάλασσα»
Ο κ. Μπουρνούς αν και δήμαρχος της πόλης δεν έμεινε εκτός προσωπικού δράματος. Όπως θυμάται: «Δεν θα μπορέσω ποτέ να ξεχάσω τη φωνή της γυναίκας μου, μετά από ώρες αγωνίας και μάταιης μέχρι εκείνη την ώρα προσπάθειας επικοινωνίας, μέσα από τη θάλασσα που είχαν καταφύγει για να σωθούν όπως και εκατοντάδες άλλοι, ότι τα παιδιά, οι γονείς της κι εκείνοι ήταν ‘καλά’ ». Τότε ‘έσπασα’, αλλά επανήλθα γρήγορα γιατί έπρεπε να επιτελέσουμε το έργο διάσωσης.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ κι αυτόν συμπολίτη μου που μου είπε: ‘ Άσε με πίσω. Εδώ είναι το βιός μου. Δεν το εγκαταλείπω. Σώσε τους άλλους, σε έχουν ανάγκη. Φύγε, μην κοιτάς εμένα. Είμαι γέρος δεν μπορώ να ξαναρχίσω τη ζωή μου. Τους άλλους’ .
Είναι κι άλλες οι οδυνηρές στιγμές- Ο εγκαυματίας που ζητούσε νερό και τελικά κατέληξε, ή η παραίνεση στην οικογένεια μου μετά από 5 ώρες μέσα στη θάλασσα να μείνουν πίσω και να αφήσουν άλλα γυναικόπαιδα και ηλικιωμένους να ανέβουν στις βάρκες γιατί δεν θα άντεχαν άλλο. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς και τι να προσπεράσει…»
«Δεν μετανιώνω για τη φράση ‘θα έχουμε δεκάδες νεκρούς’»
Γυρνώντας πίσω το χρόνο στην αβάσταχτη εκείνη ημέρα, πολλοί θυμούνται τον δήμαρχο της Ραφήνας από τις 19.00 και μετά και πολύ πριν αποκαλυφθεί το μακελειό σε όλο του τον τρομαχτικό βαθμό, να λέει στα τηλεοπτικά κανάλια: « Θα έχουμε δεκάδες νεκρούς.
Ρωτήσαμε λοιπόν τον δήμαρχο αν μετανιώνει για αυτή του την φράση. Μας απάντησε το εξής: « Πως μπορεί κάποιος να μετανιώσει για την αλήθεια; Κάποιος έπρεπε να την πει. Οι αποκαλύψεις που βγαίνουν σιγά σιγά στην επιφάνεια με δικαιώνουν καθημερινά, αλλά κυρίως με δικαιώνει η εμπιστοσύνη των συμπολιτών μου».
Όσο για το ερώτημα που πολλές φορές έχει τεθεί , το γιατί δηλαδή δεν έγινε ποτέ εκκένωση ο Β.Μπουρνούς απαντά ότι αυτή δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ γιατί το Πυροσβεστικό Σώμα που είχε εναέρια μέσα και άρα τη γνώση από την επόπτευση των χιλιομέτρων του μετώπου, δεν εισηγήθηκε προληπτικά εκκένωση στην αρμόδια αρχή της Περιφέρειας και δεν βγήκε σχετική οδηγία από την αρμόδια Περιφερειάρχη. Όπως εξηγεί ο ίδιος, προληπτικές συστάσεις απομάκρυνσης γίνονταν αλλά δεν μπορούσε να δοθεί γενική οδηγία λόγω έλλειψης ενημέρωσης.
Το πελώριο «γιατί» & η ώρα της δικαιοσύνης που πλησιάζει
«Θυμάμαι ότι τις επόμενες ημέρες όλα ήταν μαύρα και ότι ήταν αισθητή η οσμή που απέπνεαν οι σοροί των 102 αθώων συνανθρώπων μας» θυμάται με τη σειρά του ο Ανδριανός Γκουρμπάτσης, δικαστικός πραγματογνώμονας διερεύνησης εγκλημάτων εμπρησμού και εν αποστρατεία αντιστράτηγος- υπαρχηγός πυροσβεστικού σώματος, και συμπληρώνει: « Όλα ζητούσαν μια απάντηση, όλα φώναζαν ένα ‘γιατί’ το κράτος δεν λειτούργησε εκείνη τη φονική ημέρα.
Καμία αρχή και πρωτίστως η Πυροσβεστική που είναι εκ του νόμου αρμόδια δεν μπόρεσε να τους διασώσει από τη φωτιά που άναψε ένας εγκληματίας κάτοικος του Νταού Πεντέλης για να κάψει ξερά κλαδιά μέσα σε ιδιαίτερα επικίνδυνες καιρικές συνθήκες».
Σύμφωνα με τον ίδιο αυτό που του αναφέρουν οι συγγενείς των θυμάτων, κάθε στιγμή και κάθε επίπεδο είναι ότι φοβούνται πως δεν θα αποδοθεί δικαιοσύνη και δεν θα πληρώσουν οι πραγματικοί ένοχοι που ευθύνονται για το θάνατο των συγγενικών προσώπων τους.
Όσο για τους επιζώντες (μεγάλη κουβέντα αυτή), πολλοί από αυτούς κουβαλούν σήμερα- και ίσως για πάντα – μετατραυματικές εμπειρίες και εικόνες. Κανείς δεν μπορεί να τους τις σβήσει.
Για ένα πελώριο «γιατί» που συνεχίζει να πλανάται στην πόλη μας μιλά και ο δήμαρχος της Ραφήνας. « Σήμερα είναι η ώρα της δικαιοσύνης. Αυτή έχει τώρα το λόγο. Τίποτα δεν μπορεί να κρυφτεί πρέπει όλοι να γνωρίζουν. Οι κάτοικοι επιθυμούν να λάμψει η αλήθεια».
«Η τοπική κοινωνία λειτουργεί αλλά έχουμε δρόμο μπροστά μας»
Η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στην περιοχή της Ραφήνας είναι σύμφωνα με το δήμαρχο σημαντική. Ολοκληρώθηκε η υλοτόμηση και η απομάκρυνση της καμένης οργανικής ύλης, ολοκληρώθηκαν οι μελέτες για τον Ειδικό Χωρικό Σχεδιασμό και αποκαταστάθηκαν οι βασικές υποδομές (σχολεία, αθλητικοί χώροι, παιδικές χαρές, δίκτυα ηλεκτροδότησης, φωτισμού και ύδρευσης κλπ).
Αυτά που πρέπει να ολοκληρωθούν είναι: η επισκευή και ανακατασκευή των σπιτιών για να γυρίσει πια ο κόσμος στον τόπο του αλλά και να εγκριθεί ο Ειδικός Πολεοδομικός Σχεδιασμός της περιοχής για να γίνει ανοικοδόμηση με περιβαλλοντικούς και πολεοδομικούς κανόνες.
«Σε 3 χρόνια από σήμερα εκτιμώ ότι θα έχει πλήρως αναπλαστεί η περιοχή, με ζηλευτές υποδομές, αποχέτευση, φυσικό Αέριο, οδοποιία, κοινόχρηστος χώρους, υποδομές αναψυχής κ.α» μας λέει με αισιοδοξία ο δήμαρχος.
Κατά τον ίδιο, το σχέδιο ανάπλασης του Υπουργείου Περιβάλλοντος κινείται στην σωστή κατεύθυνση.
«Βελτιώσεις απαιτούνται και θα γίνουν, αλλά γενικώς και ειδικώς στο δήμο μας, το Ε. Π. Σ. δίνει την προοπτική που χρειάζεται η περιοχή. Παρ’ όλα αυτά η χρηματοδότηση για προστασία παραμένει αναιμική.
«Τι είδους Πολιτική Προστασία μπορείς να κάνεις με χρηματοδότηση 42.000 ευρώ για 42.000 στρέμματα; Αυτός ήταν ο προϋπολογισμένος πόρος και την περίοδο της φωτιάς, αλλά και τώρα. Τα μεγέθη δυστυχώς δεν έχουν αλλάξει για την Τοπική Αυτοδιοίκηση ούτε σε επίπεδο οικονομικών πόρων, αλλά ούτε και σε δυνατότητες ανθρωπίνου δυναμικού» σημειώνει ο ίδιος.
Πολιτική Προστασία 2 χρόνια μετά. Τι έχει γίνει;
Κατά τον Ανδριανό Γκουρμπάτση, ο επιχειρησιακός σχεδιασμός ουσιαστικά και σε βασικά ζητήματα δεν άλλαξε. Όπως εξηγεί: «Πρόσφατα (τον περασμένο Φεβρουάριο) ψηφίστηκε ο Ν. 4662/2020, με το οποίο αντικαταστάθηκε το προ ισχύσαν σύστημα Πολιτικής Προστασίας, εκείνο δηλαδή που δαιμονοποιήθηκε το 2018 από τον Πρωθυπουργό κ. Μητσοτάκη ότι έφταιξε για τη φονική πυρκαγιά στο Μάτι.
Το παράδοξο δε, είναι ότι ο ως άνω νόμος δεν ισχύει κατά την τρέχουσα αντιπυρική περίοδο, γιατί δεν μπορεί να εφαρμοστεί από τη μη έκδοση μεγάλου αριθμού κανονιστικών πράξεων.
Δεν έφταιξε όμως τότε το νομικό και θεσμικό πλαίσιο έτσι ώστε να απαιτείται αντικατάσταση του. Τα πρόσωπα έφταιξαν που διαχειρίστηκαν τη φονική πυρκαγιά και όχι ο νόμος. Ωστόσο φέτος οι όποιες μικροαλλαγές έγιναν στον σχεδιασμό, όπως πχ η ίδρυση ορισμένων εποχικών εθελοντικών κλιμακίων, είναι επικοινωνιακού χαρακτήρα και δεν είναι ικανές να αποτρέψουν μια νέα καταστροφική πυρκαγιά.
Ουσιαστικά ο επιχειρησιακός σχεδιασμός στηρίζεται στο ίδιο δόγμα κι αυτό είναι μέγα λάθος. Όσο προτάσσεται η καταστολή και όχι η πρόληψη θα έχουμε τα ίδια αποτελέσματα. Φέτος για πρώτη φορά μέχρι σήμερα μισθώθηκαν (21) Ε/Π, τα περισσότερα ελικόπτερα αεροπυρόσβεσης που έχουν μισθωθεί από το 1998, που ανέλαβε το ΠΣ με τον Ν. 2612/1998 την ευθύνη της καταστολής των δασικών πυρκαγιών. Αν υπάρξει και σήμερα η ανάγκη διαχείρισης ταυτόχρονα δύο μεγάλων πυρκαγιών και πάλι εκτιμώ θα υπάρξουν θύματα και πάλι θα έχουμε ένα 2ο Μάτι».
Τα σπίτια που θα ανακατασκευαστούν και τα 140 αυθαίρετα που θα πέσουν
Πίσω, στην πληγείσα περιοχή, περίπου το 1/3 των πληγέντων νοικοκυριών δεν είναι ακόμα στο σπίτι του. Όπως λέει ο Β. Μπουρνούς: «Έχουμε δρόμο ακόμα μπροστά μας».
Όσο για τις κατεδαφίσεις των αυθαίρετων σπιτιών που αναγγέλθηκαν στην αρχή του φετινού καλοκαιριού από τον Κωστή Χατζηδάκη, σύμφωνα με τον δήμαρχο περίπου 140 σπίτια θα κατεδαφιστούν και μαζί τους πάνω από 300 μάντρες και άλλες κατασκευές. «Μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για επέμβαση σε δομημένο περιβάλλον και όχι σε ελεύθερο πεδίο. Οι παρεμβάσεις στον οικιστικό ιστό είναι οι μικρότερες δυνατές».
Ας κλείσουμε σε πιο ευχάριστο τόνο, με αυτά που ο δήμαρχος λέει ότι μάθαμε από αυτή την ασύλληπτη εμπειρία που βιώθηκε συλλογικά, ακόμα κι αν οι υπόλοιποι δεν ήμασταν εκεί, ακόμα κι αν το παρακολουθούσαμε από τις οθόνες. Σύμφωνα με τον Β.Μπουρνούς μάθαμε λοιπόν τα εξής: « Κατανοήθηκε πλήρως η ανάγκη της επεμβατικής αμεσότητας και όχι το να περιμένουμε να επέμβουμε σε δεύτερο χρόνο. Ο νέος υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας δείχνει έναν άλλο τόνο στην επεμβατικότητα, πιο άμεσο, πιο δυναμικό. Έχουμε επικαιροποιήσεις και εκσυγχρονισμό σχεδίων. Παρ’ όλα αυτά η φωτιά παραμένει πάντα εξόχως επικίνδυνη και μπορεί και πάλι – αν δεν επαγρυπνούμε- να μην μπορούμε να παρακολουθήσουμε την εξέλιξή της. Το φάρμακο; Άμεση και έγκαιρη επέμβαση. Τότε σβήνει και με ένα κουβά νερό».
