Αυτές τις μέρες η NASA έδωσε στη δημοσιότητα μια σειρά από φωτογραφίες του τηλεσκοπίου James Webb, οι οποίες αποτυπώνουν τη βαθύτερη και αρχαιότερη εικόνα του σύμπαντος που θα μπορούσαμε να έχουμε.
Αυτές οι φωτογραφίες, που προκαλούν δέος, ανοίγουν ένα παράθυρο στο παρελθόν και μας δείχνουν πώς ήταν ο κόσμος πριν από δισεκατομμύρια χρόνια, πολύ κοντά στη γέννησή του. Όμως πώς διαμορφώθηκε η εικόνα που έχουμε σήμερα για τη δημιουργία του σύμπαντος, για αυτό που αποκαλείται Big Bang;
Μια από τις φωτογραφίες από το τηλεσκόπιο Webb δείχνει μια περιοχή στο νεφέλωμα Carina όπου γεννιούνται αστέρια…
Τα πάντα προκύπτουν από μια ερώτηση, απλή και αναπόφευκτη: Από πού προέρχονται όλα αυτά; Μια ερώτηση που αντηχεί μέχρι σήμερα σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, διατρέχει όλες τις κουλτούρες, τον χώρο και τον χρόνο.
Ο επόμενος σταθμός σε αυτό το ταξίδι είναι πριν από τετρακόσια χρόνια, όταν ένας καθηγητής Γεωμετρίας του Πανεπιστημίου της Πάντοβα τροποποίησε έναν παράξενο σωλήνα που είχε κατασκευάσει ένας Ολλανδός οπτικός. Ο καθηγητής μετέτρεψε τον σωλήνα σε όργανο παρατήρησης των ουράνιων σωμάτων, χωρίς να φαντάζεται ότι η έρευνά του θα έγραφε ιστορία.
Αυτό που είδε ο καθηγητής μέσα από εκείνο το σύστημα φακών τον άφησε άφωνο: Η Σελήνη δεν είναι εκείνο το τέλειο ουράνιο σώμα που περιγραφόταν στα πιο έγκυρα κείμενα, δεν αποτελείται από άφθαρτη ύλη, αλλά έχει βουνά, κρατήρες με οδοντωτά άκρα και πεδιάδες παραπλήσιες με τις δικές μας… Ο Ήλιος έχει κηλίδες και περιστρέφεται γύρω από τον άξονά του· τα «αστεράκια» που περιβάλλουν τον Δία είναι δορυφόροι ίδιοι με τη Σελήνη, οι οποίοι γυρίζουν σε τροχιά γύρω του. Ο καθηγητής αυτός ονομαζόταν Γαλιλαίος και μόλις είχε ξεκινήσει την επιστημονική επανάσταση.
Ένας καθολικός ιερέας φέρνει τα πάνω κάτω
Μπαίνουμε στον 20ό αιώνα, όταν το 1927 ο Ζορζ Λεμέτρ είναι τριάντα τριών χρόνων, καθολικός ιερέας, με πτυχίο Αστρονομίας και ένας από τους πρώτους που κατανόησαν ότι οι εξισώσεις του Αϊνστάιν μπορούν να περιγράψουν και ένα δυναμικό σύμπαν, ένα σύστημα με σταθερή μάζα, αλλά διαστελλόμενο.
Όταν παρουσιάζει την ιδέα του στον πιο ηλικιωμένο και έγκριτο συνάδελφο, το σχόλιο του Αϊνστάιν είναι τρομερό: «Σωστοί οι υπολογισμοί, απεχθής η φυσική». Είναι τόσο ριζωμένη η χιλιόχρονη προκατάληψη που θέλει να αντιλαμβανόμαστε το σύμπαν ως ένα στατικό σύστημα, που ακόμα και το πιο εύστροφο και εφευρετικό μυαλό της εποχής αρνείται την ιδέα ότι μπορεί να διαστέλλεται και συνεπώς ότι τα πάντα είχαν μια αρχή.
Ο Λεμέτρ υπέθεσε ότι η διαστολή του σύμπαντος μπορούσε στην πραγματικότητα να επιταχύνεται και περιέγραφε τη γένεση του σύμπαντος ως μια διαδικασία που έλαβε χώρα πριν από δέκα με είκοσι δισεκατομμύρια χρόνια, ξεκινώντας από μια αρχική κατάσταση την οποία ονόμαζε υπεράτομο ή κοσμικό αβγό.
Πώς προέκυψε η ονομασία Big Bang
Η ιδέα ενός αιώνιου σύμπαντος, μιας άκτιστης, παντοτινής και αμετάβλητης κατάστασης, που πρώτος είχε υποστηρίξει ο Αριστοτέλης, γοήτευε πολλούς επιστήμονες. Ένας από τους πιο γνωστούς ήταν ο Φρεντ Χόιλ, ένας Βρετανός αστρονόμος ο οποίος θεωρούσε απλώς απεχθή τη θεωρία που πρότεινε ο Λεμέτρ και παρέμεινε πεπεισμένος για τις ιδέες του μέχρι τον θάνατό του, το 2001. Ήταν αυτός, σε μια ραδιοφωνική εκπομπή του BBC το 1949, που επινόησε πρώτος τη φράση -κατ’ αυτόν υποτιμητική- «θεωρία του Big Bang».
Από ειρωνεία της τύχης, η εικόνα της μεγάλης έκρηξης, που σύμφωνα με τις προθέσεις του Χόιλ θα γελοιοποιούσε εκείνη την κοσμολογική θεωρία, κατέληξε να διαπεράσει τόσο βαθιά το συλλογικό φαντασιακό, ώστε συνέβαλε σημαντικά στην επιτυχία της.
Η πρώτη ιστορική φωτογραφία από το τηλεσκόπιο James Webb: χιλιάδες γαλαξίες στροβιλίζονται στην αιωνιότητα. Είναι η βαθύτερη εικόνα που είχαμε ποτέ για το σύμπαν και βλέπουμε το φως δισεκατομμυρίων ετών.
Με κάποιον τρόπο η επιστήμη του 21ου αιώνα επαναφέρει στην επικαιρότητα τη διήγηση του Ησίοδου, εκείνη τη Θεογονία που περικλείει τη γένεση των πάντων σε έναν υπέροχο και εκρηκτικό στίχο: «Εν αρχή ην το χάος».
Γένεση
Χωρίς να γεμίζει το κείμενο με σύνθετους επιστημονικούς όρους, ο κορυφαίος φυσικός του CERN Guido Tonelli απαντά με απλά λόγια στο μεγάλο ερώτημα «Από πού προέρχονται όλα αυτά;» στο βιβλίο του Γένεση – Η μεγάλη ιστορία της προέλευσης του κόσμου. Μέσα σε επτά σύντομα και περιεκτικά κεφάλαια ο Tonelli μας περιγράφει τι συνέβη από τη Μεγάλη Έκρηξη (Big Bang) μέχρι την εμφάνιση των γαλαξιών και από το μποζόνιο του Χιγκς μέχρι την εμφάνιση του Homo Sapiens.
Όταν το διαβάσετε, δεν θα είστε απλώς λίγο σοφότεροι∙ θα αισθανθείτε σαν να βρήκατε ένα χαμένο κομμάτι της αναζήτησης μέσα σας. Όπως είχε πει η φιλόσοφος Σιμόν Βέιλ, το να έχει κανείς ρίζες είναι ίσως η σημαντικότερη αλλά και η πλέον παραγνωρισμένη ανάγκη της ανθρώπινης ψυχής.
«Γένεση – Η μεγάλη ιστορία της προέλευσης του κόσμου»
