ΗΓυάρος, το κυκλαδίτικο νησί του Αιγαίου Πελάγους μεταξύ Άνδρου, Σύρου και Κέας, σήμερα είναι ακατοίκητη. Πριν από λίγα χρόνια ήταν όμως συνώνυμη της πολιτικής δίωξης και ανελευθερίας.
Χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εξορίας στους ρωμαϊκούς χρόνους, αλλά και στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας, σε τρεις περιόδους. Η πρώτη ήταν από το 1947-1953. Τότε τα κτίρια των φυλακών, τα οποία τα είχε σχεδιάσει ένας Βρετανός, τα έκτισαν οι χιλιάδες κρατούμενοι ενώ οι 20.000 φυλακισμένοι έμεναν σε αντίσκηνα.
Αφού έκτισαν τη φυλακή το 1952, σταμάτησε να λειτουργεί. Η δεύτερη περίοδος ήταν από το 1954 έως το 1961, ενώ λειτούργησε πάλι ως τόπος εξορίας την περίοδο της χούντας των συνταγματαρχών 1967-1968. Το 1973 άνοιξε και πάλι για λίγους μήνες, όταν ο Ιωαννίδης έστειλε μερικούς κεντρώους.
Το 1974 καταργείται η εξορία πλέον οριστικά και νομικά.
“…Το Λιμάνι του Πόρτο Ράφτη… Ίσως ποτέ δεν είχε αντικρίσει τόπο με τόση λαχτάρα, όσο αυτό το λιμάνι, εκείνο το καλοκαίρι του 1974, όταν με το «Σκίρων» γύρισε από τη Γυάρο μαζί με τους άλλους εξόριστους.
Η Γυάρος… σαράντα χρόνια τώρα δεν έλεγε να φύγει από τους εφιάλτες του. Και μόνο σαν την έβλεπες, ανατρίχιαζες. Ένας απέραντος βράχος. Μια ανεμοδαρμένη φυλακή. Όπως είπε κάποιος συγκρατούμενός του με μαύρο χιούμορ, στη Γυάρο υπήρχαν δυο μελτέμια: Ένα που ξεκινούσε τον Μάιο και τέλειωνε τον Οκτώβριο κι ένα που ξεκινούσε τον Οκτώβριο και τέλειωνε τον Μάιο.
Τόπος εξορίας από την εποχή των Ρωμαίων. Όταν δικτάτορας της Ρώμης ήταν ο Σύλλας είχε στείλει εκεί χιλιάδες πολιτικούς του αντιπάλους. Ελάχιστοι επέζησαν.
Πουθενά χώμα. Πουθενά νερό… Λίγες μέρες μετά το Πολυτεχνείο, ένα περιπολικό σταμάτησε έξω από το σπίτι τους στο Πόρτο Ράφτη. Η Ζωή ήταν στις μέρες της, έγκυος στον Οδυσσέα… Έφυγε ήρεμα από το σπίτι. Πρόλαβε να δει μόνο τα δακρυσμένα μάτια της. Ο Μιχαλάκης τους, δυο χρονών αγόρι κοιτούσε φοβισμένος να παίρνουν οι αστυνομικοί τον πατέρα του.
Ο παππούς Λευτέρης προσπαθεί να σβήσει από το μυαλό του εκείνους τους μήνες πάνω στο βράχο. Να φτάσει σε εκείνη τη μέρα που είδε τον γιο του τον Οδυσσέα για πρώτη φορά, αγκαλιά στα χέρια της Ζωής του. Και τον Μιχαλάκη δίπλα να κρατιέται σφιχτά από τη φούστα της. Έγιναν όλοι μια αγκαλιά. Τα δάκρυα έτρεχαν ποτάμι.
Πατέρας γιός πρώτη φορά φιλήθηκαν
γνώρισ’ ο κόσμος τ’ άσπρα μαλλιά θυμήθηκαν
Σπαθίζει τις πίκρες
ήλιος λαμπρός
στους δρόμους γιορτή
τραγούδι ανεμίζει
πλήθος λαός
κι ένα πουλάκι λαλεί:
-Είμαστ’ οι πρώτοι κι ακολουθάνε
αναστημένοι χίλιοι νεκροί
ίδιοι καιροί ξημερώνουνε πάλι
να η φωτιά να η ζωή.
Το τραγούδι του Σαββόπουλου που μιλούσε για κάποιους άλλους εξόριστους, ερχόταν πάντα στο μυαλό του, όταν θυμόταν εκείνες τις στιγμές… Και τα δικά του τα μαλλιά είχαν ασπρίσει στη Γυάρο… 40 χρόνια. Κι ο κόσμος φαίνεται να ξεχνάει. Κι ακόμη χειρότερα να μη θέλει να μάθει…”
Oι παρακάτω φωτογραφίες τραβήχτηκαν τη μέρα της επιστροφής των τελευταίων εξόριστων από τη Γυάρο.
Με πληροφορίες από lifo.gr, paramithokouzina.blogspot.com/
