Αύριο Τρίτη 29 Ιουνίου γιορτάζουν οι Πολιούχοι των Σπάτων Άγιοι Απόστολοι
Πέτρος και Παύλος. Μέχρι την πανδημία του κορονοϊού είχαμε κάθε χρόνο το πανηγύρι στο ιστορικό εκκλησάκι στον κάμπο των Σπάτων.
Ο ναός κτίστηκε μεταξύ του 11ου – 14ου αιώνα µ.Χ. , είναι μεταβυζαντινός σε σταυροειδή τύπο, με τρούλο και τρεις κόγχες.
Στη βορεινή θύρα έχει τοποθετηθεί ως υπέρθυρο, α ρ χ α ί ο μ α ρ μ ά ρ ι ν ο μ έ λ ο ς, το οποίο φέρει ως διακόσμηση κυμάτια και δύο μικρούς ανάγλυφους ρόδακες.
Άλλο ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι, ότι σώζεται μία και μοναδική παλαιά τοιχογραφία με ολόσωμη παράσταση του Αγίου Χαραλάμπους, έργο της Σχολής ενός σπουδαίου αγιογράφου του 18ου αι., του Γ ε ω ρ γ ί ο υ Μ ά ρ κ ο υ.
Η ανασκαφική έρευνα, από την 1η εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, αποκάλυψε δυτικά του ναού, οικιστικά λείψανα εκτεταμένης αγροτικής εγκατάστασης (πιθανώς από το τέλος του 11ου μέχρι τις αρχές του 14ου αιώνα και ανατολικά τους, ερευνήθηκε νεκροταφείο, του οποίου η λειτουργία τοποθετείται κατά την ίδια περίοδο αλλά και πολύ αργότερα, κατά την όψιμη περίοδο της Τουρκοκρατίας. Επίσης μεγάλος αριθμός από ταφές εντοπίστηκαν μέσα στο ναό και περιμετρικά του.
Δε γνωρίζουμε γιατί αφιερώθηκε στη μνήμη των κορυφαίων Αποστόλων, αλλά πιθανολογείται ότι αυτό έγινε λόγω του ονόματος του γενάρχη των Αρβανιτών της περιοχής, του περίφημου πολεμιστή Π έ τ ρ ο υ Μ π ο ύ α Σ π ά τ α.
Ο ναός βρισκόταν για αιώνες στο χώρο που προβλέφθηκε το νέο διεθνές αεροδρόμιο και η μεταφορά του (1997-2001) σε απόσταση 340 μ. δυτικά, σηματοδοτεί συγχρόνως και το τέ λ ο ς μ ι α ς ε π ο χ ή ς όχι μόνο για τα Σπάτα αλλά και για τα Μεσόγεια….
Η ιδιαιτερότητα του πανηγυριού εστιάζεται στην κατά κάποιο τρόπο, τελετουργία της θυσίας των ζώων και το από κοινού μαγείρεμα στιφάδου και μοίρασμα του φαγητού στους συμμετέχοντες κατοίκους της πόλης. Η όλη διαδικασία γίνεται από εθελοντές, όπως το κόψιμο του κρέατος, το καθάρισμα των κρεμμυδιών, το προσάναμμα, τα ξύλα της φωτιάς κλπ. Το φαγητό ξεκινά να μαγειρεύεται αποβραδίς την παραμονή, ώστε ανήμερα το πρωί να είναι έτοιμο.
Το έθιμο, που είναι βαθειά ριζωμένο στην ψυχή των Σπαταναίων, έχει διαδρομή π έ ν τ ε α ι ώ ν ω ν περίπου και διατηρείται αυτούσιο.
Σύμφωνα με την παράδοση, η θυσία των ζώων γινόταν αρχικά πλησίον του ναού και αργότερα μεταφέρθηκε σε μικρή απόσταση, στη θέση που σήμερα ονομάζεται “Φαγιά”. Θεωρείται βέβαιο, ότι αρχικά οι κάτοικοι συνέτρωγαν στο χώρο πέριξ του ναού, αλλά η συνήθεια αυτή καταργήθηκε με την αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών.
Κατά τους μελετητές, οι ρίζες του εθίμου ανάγονται στην προχριστιανική περίοδο και αφορούσαν θυσία προς το θείο.
Ο χριστιανισμός συνάντησε ένα τόσο ισχυρά ριζωμένο έθιμο, που το ενέταξε στους κόλπους του. Είναι σημαντικό να αναφερθεί εδώ, ότι ακόμα και σήμερα η σφαγή των μοσχαριών γίνεται εν είδει τ ε λ ε τ ο υ ρ γ ί α ς με εικόνισμα και καντήλι αναμμένο…
Οι φωτογραφίες από την προετοιμασία του στιφάδου στο παρελθόν, φανερώνουν ένα έθιμο αναλλοίωτο στο πέρασμα των χρόνων…
Ο Λαογραφικός-Πανηγυρικός Σύλλογος Σπάτων ” ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ ΠΕΤΡΟΣ και ΠΑΥΛΟΣ” ενημερώνει ότι,
λόγω των περιοριστικών μέτρων που ισχύουν (Covid-19) το κατά παράδοση έθιμο “του στιφάδου του Αγίου Πέτρου” δεν θα πραγματοποιηθεί φέτος στην έκταση που γνωρίζουμε.
Για να μην υπάρξει κενό στην ιστορία της παράδοσης το ΔΣ θα υλοποιήσει συμβολική εκδήλωση, αυστηρά περιορισμένη, χωρίς παρουσία πανηγυριστών.
Επίσης δεν θα υπάρξουν συμμετοχές για διανομή μερίδων όπως και δωρεές.”
Ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Σπάτων – Αρτέμιδος ,ύστερα από τα παραπάνω, σας ενημερώνει ότι δεν θα πραγματοποιήσει μουσική εκδήλωση στην πλατεία Ξενοφώντος ( ως είθισται) καθώς το θρησκευτικό “πανηγύρι του Αγίου Πέτρου” συνδέεται και συνδυάζεται ΠΑΝΤΑ με το πανάρχαιο έθιμο της παρασκευής και διανομής του πατροπαράδοτου στιφάδου.
- Οι φωτογραφίες είναι από: medicitizen.blogspot, iliaxtida.files.wordpress.com, “Βυζαντινά και μεταβυζαντινά εξωκκλήσια”, ( έκδοση σε μορφή c.d. της Ιεράς Μητροπόλεως Μεσογαίας, 2009), http://laografia-spata.gr/
