Το Ιερό των Αιγυπτίων Θεών είναι αρχαίο ιερό και χώρος αρχαιολογικού ενδιαφέροντος που βρίσκεται δίπλα στο Μικρό Έλος της Μπρεξίζας, στη σημερινή Νέα Μάκρη.
Αποτελεί μνημείο εξαιρετικής αρχαιολογικής σημασίας και είναι επισκέψιμο από το 2001. Οι συστηματικές ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο συνεχίζονται μέχρι και σήμερα.
Ιστορία του ιερού των Αιγυπτίων Θεών
Το Ιερό των Αιγυπτίων Θεών ιδρύθηκε από τον Ηρώδη Αττικό περίπου το 150-160 μ. Χ στην νότια πλευρά του κάμπου του Μαραθώνος, στο Μικρό Έλος. Πρόκειται, ουσιαστικά, για ένα συγκρότημα με πολυάριθμα οικοδομήματα ορθογώνιου σχήματος. Στα δυτικά βρισκόταν το κυρίως ιερό, ενώ στα ανατολικά ένα μικρότερο. Το κυρίως ιερό περικλείεται από ορθογώνιο περίβολο με τέσσερις εισόδους.
Οι είσοδοι, που μιμούνται αιγυπτιακούς πυλώνες, σχηματίζονται από δύο ορθογώνιους πύργους, ανάμεσα στους οποίους διατηρούνται μαρμάρινες βαθμίδες και το κατώφλι. Η εσωτερική και εξωτερική όψη κάθε πυλώνα πλαισιόνεται από ζεύγος αγαλμάτων σε υπερφυσικό μέγεθος, πάνω σε βάσεις. Το ένα άγαλμα ήταν ανδρικό, στον τύπο των αγαλμάτων των Φαραώ, και το άλλο γυναικείο. Τα γυναικεία αγάλματα απεικονίζουν τη θεά Ίσις σε διάφορους τύπους.
Σύμφωνα με τις επιγραφές, το ιερό ενδέχεται να ήταν αφιερωμένο στον Σάραπι, εξελληνισμένη μορφή του αιγυπτιακού θεού Όσιρι. Επίσης, εκτός από την Ίσιδα, η οποία είχε κυρίαρχη θέση στο ιερό, συλλατρευόταν και ο γιος του Όσιρι και της Ίσιδας, ο Ώρος.
Οι ανασκαφές και τα ευρήματα
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής, Π. Φωτιάδη, σημειώνει: “Οι αρχαιότητες στο ανατολικό τμήμα του Μικρού Έλους του Μαραθώνα (ή αλλιώς Μπρεξίζας) είχαν επισημανθεί από παλιά, από ξένους περιηγητές. Η θέση αναφερόταν ως “Νησί” από τους ντόπιους, διότι από το υπόλοιπο έλος ξεπρόβαλλε μια νησίδα γης, εξαιτίας τεχνητών έργων, τάφρων και λιμένα ρωμαϊκών χρόνων. Στη θέση αυτή, έχει αναφερθεί η ύπαρξη πολλών ευρημάτων, όπως σαρκοφάγοι, επιτάφιοι κιονίσκοι, γλυπτά και επιτύμβιες στήλες”.
Το 1792 ο Γάλλος πρόξενος L. Fauvel αποτύπωσε αρχαία ερείπια πάνω στη θέση “Νησί”. Αναζητώντας τον τάφο των Αθηναίων της μάχης του 490 π. Χ, αποκάλυψε τις προτομές του Ηρώδη Αττικού και των αυτοκρατόρων Μάρκου Αυρηλίου και Λουκίου Βέρου, οι οποίες σήμερα βρίσκονται στο Λούβρο και στο μουσείο Ashmolean της Οξφόρδης. Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, κατά την κατασκευή ξενοδοχειακού συγκροτήματος, κοντά στο ρέμα Rockfeller, αποκαλύπτεται το τμήμα του βόρειου πυλώνα και του περιβόλου του κυρίως ιερού. Το 1974 διερευνήθηκε, επίσης, και το μεγαλύτερο μέρους του λουτρικού κτιρίου (βαλανείου) στο νότια του ιερού.
Το βαλάνειο του ιερού
Το κτίριο του βαλανείου βρισκόταν 40 μ. βορειότερα από το κυρίως ιερό. Λουτρά λειτουργούσαν ήδη από την προϊστορική εποχή σε ανάκτορα, η χρήση τους όμως έφτασε στο απώγειό της κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους. Τα βαλανεία, δημόσια ή ιδιωτικά, ήταν συνοικιακά λουτρά, τα οποία διέθεταν συνήθως μόνο τους απαραίτητους χώρους για το μπάνιο. Εξελιγμένη μορφή των λουτρών αποτελούσαν οι θέρμες. Ο βασικός κορμός των ρωμαϊκών λουτρών περιλάμβανε το αποδυτήριο και τρεις αίθουσες λουτρού. Οι τρεις αίθουσες ήταν για το κρύο, για το χλιαρό και το θερμό λουτρό. Γύρω τους αναπτύσσονταν κι άλλοι χώροι, δημιουργώντας περισσότερο ή λιγότερο σύνθετες εγκαταστάσεις. Το σύστημα θέρμανσης των χώρων του βαλανείου λειτουργούσε ως εξής: από τα προπνίγεια, όπου έκαιγε η φωτιά, ο θερμός αέρας έφθανε στα υπόκαυστα (χώρους κάτω από το δάπεδο). Από τα υπόκαυστα ο θερμός αέρας ανέβαινε σε κατακόρυφους αγωγούς, χτισμένους μέσα στους τοίχους των δωματίων.
Η διαδικασία του λουτρού ξεκινούσε από το αποδυτήριο, όπου οι επισκέπτες άλλαζαν και συνέχιζαν με εξάσκηση κάποιου αθλήματος στην παλαίστρα ή σε κάποιο αντίστοιχο χώρο, εφόσον βέβαια διέθετε το λουτρό. Ακολουθούσε η ώρα του μπάνιου. Συνήθως ξεκινούσαν με το χλιαρό λουτρό και προχωρούσαν στον επόμενο χώρο του θερμού λουτρού. Στη συνέχεια, αφού περνούσαν ξανά από τη χλιαρή αίθουσα, ολοκλήρωναν το μπάνιο τους στον κρύο χώρο, με μια αναζωογονητική βουτιά στην πισίνα του.
Επίσης, στο βαλάνειο πραγματοποιούνταν οι απαραίτητοι καθαρμοί πριν από τις λατρευτικές τελετουργίες. Η διακόσμηση του αποτελούνταν από μαρμαρόστρωτα δάπεδα, επιχρίσματα στους τοίχους και ανάγλυφες ορθομαρμαρώσεις, προσδίδοντάς του πολυτελή χαρακτήρα. Το κτίριο βρισκόταν σε συνεχή χρήση από τα μέσα του 2ου αι. μ. Χ. έως τουλάχιστον τα μέσα του 4ου αι. μ. Χ. Παρόμοια αιγυπτιακά ιερά στην Ελλάδα βρέθηκαν στη Δήλο, στο Δίον Πιερίας, στην Αρχαία Μεσσήνη και στη Γόρτυνα Κρήτης.
Η έρευνα τα τελευταία χρόνια
Τα τελευταία χρόνια, λόγω των πολύ περιορισμένων οικονομικών πόρων που διατίθενται από δωρεές ιδιωτών, η έρευνα διενεργείται για ένα έως δυο μήνες ανά έτος, με την πρόσληψη ολιγάριθμων εργατοτεχνιτών και τη συμμετοχή προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών πανεπιστημίων εσωτερικού και εξωτερικού. Παρά τις δυσχερείς οικονομικές συνθήκες, γίνεται συνεχής προσπάθεια μελέτης και δημοσίευσης του πλούσιου υλικού που προσφέρει το ιερό. Παράλληλα, η Εφορεία Αρχαιοτήτων προχωρά στην εκπόνηση μελέτης – συντήρησης της τοιχοποιίας του βαλανείου.
Πηγές:
Π. Φωτιάδη. Περίπατος στο Ιερό των Αιγυπτίων Θεών του Μαραθώνος ανακτήθηκε από Academia.edu, maxmag.gr
