Η γέφυρα της Βελανιδιάς είναι κομβικό σημείο της αντιπλημμυρικής προστασίας του Μεγάλου Ρέματος. Το πλάτος του υφιστάμενου τεχνικού είναι περίπου 9 μέτρα, όταν η φυσική κοίτη τόσο στα ανάντη όσο και στα κατάντη έχει πλάτος της τάξης των 25 μέτρων στη στέψη (υψηλό μέρος της κοίτης). Μια πολύ έντονη στένωση που δεν προκαλεί απλά σημαντική μείωση της διερχόμενης παροχής, η πλεονάζουσα ποσότητα της οποίας προφανώς θα υπερχειλίσει διερχόμενη επάνω από το τεχνικό. Τι επιπλέον προκαλείται; Αύξηση της ταχύτητας και έντονη ανομοιομορφία της ροής με δευτερογενή φαινόμενα όπως υδραυλικό άλμα, που έχουν καταστροφικά αποτελέσματα κατά την εξέλιξη ενός πλημμυρικού φαινομένου.
Πως αντιμετωπίζει το συγκεκριμένο πρόβλημα (προφανώς δεν είναι το μοναδικό κατά μήκος της κοίτης) το αρμόδιο Υπουργείο (Υποδομών) που είναι υπεύθυνο για τις παρεμβάσεις στο Μεγάλο Ρέμα; Με καθαρισμούς και συστηματική αποψίλωση του πυθμένα και των πρανών της κοίτης. Μειώνεται έτσι η τραχύτητα της διατομής, με αποτέλεσμα να αυξάνεται η ταχύτητα ροής, άρα και η παροχετευτικότητα (δυνατότητα διέλευσης παροχής) της κοίτης κατά μήκος του καθαρισμένου τμήματος. Τι θα συμβεί όταν περνάει η (ελαφρώς) αυξημένη παροχή από τη γέφυρα της Βελανιδιάς ή άλλα σημεία επικίνδυνων στενώσεων; Θα διέλθει μέσα από το τεχνικό; Σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να γίνει αυτό, αφού ούτε το εμβαδό της διατομής ανάμεσα στα υφιστάμενα τοιχία μπορεί να αυξηθεί ούτε η τραχύτητα του τσιμέντου μπορεί να μειωθεί. Θα ήταν λοιπόν επιθυμητός μόνο ένας τοπικός καθαρισμός λίγα μέτρα πριν και λίγα μέτρα μετά το τεχνικό, ώστε να υπάρξει μια μικρή αύξηση της ταχύτητας ροής εντός των τοιχίων του. Και όχι αυτή η γραμμική αποψίλωση σε όλο το μήκος του ρέματος, ακόμα και πολύ μακριά από τα σημεία στενώσεων, που απλά θα διαβρώσει την κοίτη και θα μεταφέρει φερτά. Μέρος των φερτών είναι πιθανό να αποτεθεί στα ανάντη του τεχνικού και να μειώσει κι άλλο την παροχετευτικότητα της διατομής που διαμορφώνεται από τα τοιχία.
Τι συμβαίνει σήμερα; Όπως φαίνεται στις φωτογραφίες, η κοίτη έχει αποψιλωθεί πλήρως στα κατάντη του τεχνικού. Έχει μείνει ολομόναχη μια συστάδα από καλαμιές δίπλα στα υφιστάμενα σαραζανέτια. Ίσως πρόκειται για χιούμορ από πλευράς αρμόδιων, ώστε να μας παραπέμψουν στο στίχο του Κώστα Βίρβου «σαν την καλαμιά στον κάμπο». Αντίθετα στα ανάντη παραμένει η φυσική κοίτη με αρκετά πυκνή βλάστηση. Δεν γνωρίζω τι σκοπούς έχει το Υπουργείο και αν οι μπουλντόζες θα κινηθούν προς τα ανάντη εξαλείφοντας τη βλάστηση. Γνωρίζω όμως καλά ότι, παρά την αποψίλωση, η στένωση δεν θα σταματήσει να υφίσταται, με τις αναμενόμενες καταστροφικές συνέπειες στην περίπτωση ενός έντονου επεισοδίου βροχόπτωσης. Και φοβάμαι ότι η ζημιά δεν θα περιοριστεί τοπικά στη γέφυρα, αλλά μετά την κατάρρευση της τα μπάζα θα μεταφέρουν προβλήματα προσωρινών στενώσεων προς τα κατάντη.
Τι θα μπορούσε να γίνει αφού η παροχή που διέρχεται από τα υφιστάμενα τεχνικά δεν μπορεί να αυξηθεί ουσιαστικά παρά τους καθαρισμούς της κοίτης; Μα φυσικά, ΑΜΕΣΗ ΚΑΘΑΙΡΕΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΜΕ ΚΑΤΕΠΕΙΓΟΥΣΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΟΣΑΡΜΟΖΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΤΟΜΗ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΚΟΙΤΗΣ, όπως έχει συμβεί στην περίπτωση της γέφυρας της οδού Τζων Κέννεντυ, όπου τα πράγματα είναι αρκετά καλύτερα. Και διάνοιξη όλων των επικίνδυνων στενώσεων κατά μήκος του ρέματος.
Αυτές είναι οι στοχευμένες παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να βελτιώσουν το επίπεδο αντιπλημμυρικής προστασίας της Ραφήνας, σε συνδυασμό με τη διαχείριση των απορροών στα ανάντη των υπολεκανών του ρέματος Ραφήνας και του Βαλανάρη. Αντίθετα, η πρακτική των ισοπεδωτικών καθαρισμών δεν θα εξαλείψει την επικινδυνότητα των στενώσεων. Είναι απλό θέμα γεωμετρίας της διατομής και η εφαρμοζόμενη αντιμετώπιση του προβλήματος παραπέμπει στο γνωστό τετραγωνισμό του κύκλου που εφαρμόζεται συχνά πυκνά από την ελληνική Πολιτεία
