Η ταινία που θα ασχοληθούμε σε αυτό το κείμενο είναι το «Δίκτυο» (ελληνιστί) του 1976, οπού έφερε αναταραχή την εποχή που κυκλοφόρησε, ενώ πλέον – 44 χρόνια μετά – θεωρείται διαχρονική και μία από τις καλύτερες ταινίες στην μακροσκελή λίστα της ιστορίας του κινηματογράφου. Το έργο αποτελεί μία κριτική στον κόσμο της τηλεόρασης και την τεράστια επιρροή που μπορεί να ασκήσει πάνω στον κόσμο που την παρακολουθεί την στιγμή που τα κανάλια είναι έτοιμα να πράξουν και να θυσιάσουν τα πάντα στον βωμό της ακροαματικότητας. Και αν όπου υπάρχει η λέξη δίκτυο (τηλεόραση) την αντικαταστήσετε με το διαδίκτυο (ίντερνετ), θα αντιληφθείτε αμέσως γιατί η ταινία είναι τόσο διαχρονική.
Υπόθεση
Ο Χάουαρντ Μπίαλ (Πίτερ Φιντς), εκφωνητής του δελτίου ειδήσεων για το αμερικανικό κανάλι UBS, πληροφορείται για την απόλυσή του από το φίλο του Μαξ Σουμάχερ (Γουίλιαμ Χόλντεν). Η ακροαματικότητα του δελτίου του έχει αρχίσει από καιρό να φθίνει και ο νέος πρόεδρος του καναλιού Φρανκ Χάκετ (Ρόμπερτ Ντιβάλ) πιστεύει ότι πρέπει να αντικατασταθεί από κάποιον νεότερο. Έτσι ο Μπίαλ έχει στη διάθεση του δυο εβδομάδες για να αφήσει το κανάλι. Τα δεδομένα όμως αλλάζουν όταν ο Μπίαλ πληροφορώντας το κοινό για την απόλυσή του, αποκαλύπτει ότι πρόκειται να αυτοκτονήσει στον αέρα αφότου εκφωνήσει το τελευταίο του δελτίο για το UBS. Μετά απ’αυτό η απόλυσή του είναι άμεση και μόνο μετά από την παράκληση του Σουμάχερ επιστρέφει για μια ακόμη φορά για να αποχαιρετήσει το κοινό του. Ο Μπίαλ ξεσπάει μπροστά στις κάμερες κι ακροαματικότητα του δελτίου αρχίσει να παίρνει την ανιούσα. Σύντομα η υπεύθυνη του ψυχαγωγικού τμήματος του καναλιού, η φιλόδοξη Νταϊάνα Κρίστενσεν (Φέι Ντάναγουεϊ) αποφασίζει να εκμεταλλευτεί τα ξεσπάσματα του Μπίαλ στο γυαλί (ο οποίος έχει πλέον δικό του πρόγραμμα το “Howard Beale Show”, όπου αυτοαποκαλείται Τρελός Προφήτης) προτείνοντας τη συγχώνευση του ψυχαγωγικού τμήματος με το ειδησιογραφικό, μια μανούβρα που πρόκειται να αποφέρει τραγικές συνέπειες στο βωμό της θεαματικότητας.
Ο σκηνοθέτης
Την σκηνοθεσία ανέλαβε ο επιτυχημένος σκηνοθέτης Σίντνεϊ Λουμέτ με πάνω από 50 ταινίες στην καριέρα του και ένα τιμητικό Όσκαρ το 2005 στην κατοχή του για την προσφορά του στον κινηματογράφο. Το σκηνοθετικό κινηματογραφικό ντεμπούτο του πραγματοποιήθηκε το 1957 με την εξαιρετική ταινία «12 Angry Men» (μπορείτε να διαβάσετε γι’ αυτήν εδώ) και από τότε συμμετείχε σε αρκετές επιτυχίες ανάμεσα τους «The Fugitive Kind», «Serpico», «Dog Day Afternoon», «The Verdict» και «Murder on the Orient Express».
Σενάριο βασισμένο σε τραγικό συμβάν
Το σενάριο επιμελήθηκε ο Πάντι Τσαγιέφσκι το οποίο του έφερε την διάκριση του Όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου για την εξαιρετική δουλειά του. Δυστυχώς, όμως, η έμπνευση και η ιδέα του σεναρίου ήρθε από ένα τραγικό γεγονός που συνέβη δύο χρόνια νωρίτερα (1974) όταν η δημοσιογράφος Κριστίν Τσάμπακ αποφάσισε να δώσει τέλος στην ζωή της σε απευθείας μετάδοση κατά την διάρκεια του δελτίου ειδήσεων του καναλιού όπου εργαζόταν σε ηλικία μόλις 29 ετών. Το συμβάν αποτελεί μαύρη σελίδα στην ιστορία της τηλεόρασης. Ο σεναριογράφος όπως και αρκετοί άλλοι εκείνη την εποχή πίστευαν ότι το κυνήγι της τηλεθέασης πίεζε σε υπερβολικό βαθμό τους εργαζόμενους των καναλιών με αποκορύφωμα την αυτοκτονία όπου πιθανότατα το στρες μαζί με την κατάθλιψη που αντιμετώπιζε η δημοσιογράφος να οδήγησαν στην μοιραία απόφαση. Παράλληλα, ο ρόλος της Νταϊάν Κρίστενσεν που υποδύεται η Φέι Ντάναγουεϊ βασίστηκε στην πραγματική διευθύντρια του προγράμματος του καναλιού NBC εκείνης της περιόδου.
Το Όσκαρ των πέντε λεπτών και η πρώτη μεταθανάτια βράβευση
Το «Δίκτυο» είχε δέκα υποψηφιότητες στα Όσκαρ σε μία από τις καλύτερες χρονιές των βραβείων όπου συμμετείχαν ταινίες όπως «Rocky», «Taxi Driver», «All the President’s Men». Απέσπασε συνολικά τέσσερα βραβεία Όσκαρ, εκ των οποίων τα τρία τα οφείλει στο εξαιρετικό καστ και τις ερμηνείες του. Έτσι, το «Α΄ Ανδρικό», «Α΄ Γυναικείο», «Β΄ Γυναικείο» κατέληξαν στα χέρια των Πίτερ Φιντς, Φέι Ντάναγουεϊ και Μπεατρίς Στρέιτ αντίστοιχα γεγονός που είχε να συμβεί από το 1951 με την ταινία «Λεωφορείο ο Πόθος». Το εντυπωσιακό είναι ότι η ηθοποιός Μπεατρίς Στρέιτ, που υποδύεται την σύζυγο του Μαξ Σουμάχερ στην ταινία, εμφανίζεται στην οθόνη για μόλις πέντε λεπτά και σαράντα δευτερόλεπτα, ενώ ο ηθοποιός Πίτερ Φιντς είχε φύγει από την ζωή δύο μήνες πριν την τελετή βράβευσης, όπου ήταν η πρώτη φορά που συνέβη κάτι τέτοιο, με δεύτερη την βράβευση για το Β΄ Ανδρικού του Χιθ Λέτζερ το 2009 για τον ρόλο του ως Τζόκερ. O Αυστραλός Φιντς έπεισε τον Λουμέτ ότι ήταν κατάλληλος για το ρόλο στέλνοντάς του μια κασέτα στην οποία είχε ηχογραφήσει τον εαυτό του να διαβάζει ένα άρθρο των «New York Times» με τέλεια αμερικάνικη προφορά, επιλογή που δικαίωσε τους πάντες. Κάθε φορά που εμφανίζεται στην οθόνη, ο μονόλογος του είναι ένα μάθημα ζωής και η ερμηνεία του ένα μάθημα υποκριτικής.
«Ο κόσμος είναι μία επιχείρηση»
Εκτός των συγκλονιστικών μονολόγων του Πίτερ Φιντς, ρεσιτάλ αποτελεί και η ερμηνεία του Νεντ Μπίτι ως Άρθουρ Γιένσεν, του μεγαλόσωμου ιδιοκτήτη της εταιρείας CCA που κάνει κουμάντο στο κανάλι όταν καλεί τον Χάουαρντ Μπίαλ (Πίτερ Φιντς) στην μεγάλη σκοτεινή αίθουσα του γραφείου και του παραδίδει ιδιαίτερο μάθημα σχετικά με την λειτουργία του κόσμου πλέον. Ο σκηνοθέτης στήνει αριστουργηματικά την σκηνή, βάζοντας στο ένα άκρο του μακρόστενου τραπεζιού τον Χάουαρντ καθιστό και στην άλλη κορυφή το αφεντικό Άρθουρ όρθιο με τις λάμπες του γραφείου να σχηματίζουν ένα διάδρομο «δείχνοντας» τον ομιλητή Άρθουρ, τονίζοντας τον ακόμα περισσότερο ενώ επιλέγει με κοντινά πλάνα (γκρο πλαν) στο πρόσωπο του Χάουαρντ να αποτυπώσει τις αντιδράσεις του. Αφού του έχει εξηγήσει ότι «το διεθνές νομισματικό σύστημα είναι που καθορίζει τα πάντα στον κόσμο», «οι εταιρείες είναι τα έθνη του σήμερα» και «ο κόσμος είναι μία επιχείρηση» πλησιάζει τον έντρομο Χάουαρντ ο οποίος τον κοιτάει και αναρωτιέται «γιατί εμένα;» με τον Άρθουρ να του εξηγεί ότι τον επέλεξε «επειδή είστε στην τηλεόραση, χαζούλη»!
Οι δυσκολίες της παραγωγής και το «σκανδαλώδες» σενάριο
Η παραγωγή της ταινίας έγινε από τον Χάουαρντ Γκότφριντ. Ο Τσαγιέφσκι και ο Γκότφριντ είχαν φτάσει σε συμβιβασμό με τη United Artists μετά από μια δικαστική διαμάχη που κράτησε αρκετό καιρό, καθώς η εταιρία παραγωγής είχε πουλήσει την προηγούμενή τους ταινία στο κανάλι ABC σε πακέτο με ένα άλλο φιλμ αμφιβόλου ποιότητας. Το 1976 οι δυο άνδρες είχαν λύσει τις διαφορές τους με την United Artists και υπέγραψαν συμβόλαιο συνεργασίας με την εταιρία για τη δημιουργία της ταινίας «Το Δίκτυο». Όταν όμως οι υπεύθυνοι της United Artists διάβασαν το σενάριο αρνήθηκαν να συμβάλλουν στην παραγωγή της ταινίας, έχοντας κρίνει ότι επρόκειτο για κάτι το σκανδαλώδες. Οι Τσαγιέφσκι και Γκότφριντ τότε απευθύνθηκαν στην MGM που συμφώνησε να συμβάλλει στη χρηματοδότηση της ταινίας. Οι υπεύθυνοι της United Artists άλλαξαν όμως γνώμη αργότερα, αποφασίζοντας να αναλάβουν την παραγωγή μαζί με την MGM. Τέσσερα χρόνια αργότερα η MGM επρόκειτο να αγοράσει τη United Artists μετά την παταγώδη αποτυχία της ταινίας Η Πύλη της Δύσεως (Heaven’s Gate, 1980) του Μάικλ Τσιμίνο.
Η μεταφορά στο θέατρο
Το έργο έχει μεταφερθεί και στην θεατρική σκηνή, τόσο στην Αγγλία όσο και στο Μπρόντγουει από τον Μπράιαν Κράνστον (Breaking Bad), όπου σύμφωνα με τις κριτικές, παραδίδει μια συγκλονιστική ερμηνεία στον τραγικό ρόλο του Χάουαρντ Μπιλ.
Δείτε τον συγκλονιστικό μονόλογο του Χάουαρντ Μπίαλ:
Σας θυμίζουν κάτι όλα αυτά;
Άραγε, πρέπει και εμείς να βγούμε και να φωνάξουμε «Είμαι εξοργισμένος και δεν θα το ανεχτώ άλλο!»;
Σας ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο που αφιερώσατε.
Μέχρι την επόμενη φορά αναρωτηθείτε και αφήστε τις σκέψεις να γίνουν λέξεις και τούμπαλιν.
Χρήστος Ιωάννου
